Night on Earth (1991)

Regie: Jim Jarmusch | 128 minuten | komedie, drama | Acteurs: Gena Rowlands, Winona Ryder, Armin Mueller-Stahl, Giancarlo Esposito, Rosie Perez, Isaach De Bankolé, Béatrice Dalle, Roberto Benigni, Paolo Bonacelli, Matti Pellonpää

Leuk idee moet dat geweest zijn in 1991, een jaar waarin reality tv nog geen rol van betekenis speelde. Vijf korte films telt ‘Night on Earth’, met in elk een taxirit ergens ter wereld, waarin de verhouding tussen bestuurder en passagier het thema is. Vandaag de dag alleen nog interessant omdat de maker Jim Jarmusch is, en je een jonge Winona Ryder met de ervaren Gena Rowlands (‘A Woman under the Influence’) in één shot kunt zien. Best waardevol dus, maar de taxi van Joris Linssen heeft het ook al begeven, als u begrijpt wat ik bedoel. Zelfs reality tv is een verwaarloosbare niche geworden, in de overlopende media-emmer van 2017. De openingsacte betreft een rit in Los Angeles met Rowlands als castingagente en Ryder als trashy chauffeuse. Hoewel het geheel in korte tijd lijkt te zijn opgenomen, is het vanwege het acteergeweld een van de meest smakelijke gangen van ‘Night on Earth’. Arthouse had een duidelijk lowbudget-karakter in 1991, maar Gena Rowlands is haute cuisine, een actrice met onverwoestbaar charisma. Ryder is aan het oefenen voor later. Toch is het charmant, vanwege de botsende culturen: een meisje dat aan de tekenfilmfiguur Popeye refereert wanneer zij over mannen praat en een dame van stand die er iets in herkent.

Film 2 gaat over zwart Brooklyn, en intrigeert vooral wanneer een vuilbekkende Rosie Perez als passagier in beeld komt, terwijl de bestuurder en een eerdere passagier van rol gewisseld hebben omdat nummer 1 niet kan autorijden. Grappig maar niet meer dan dat, en dan ga je letten op de soundtrack met softe jazz die je in dit soort films blind uit de schappen kunt trekken. En dat moet niet. Een tijdsbeeld van een nog lang niet opgeknapt Brooklyn biedt dit filmdeel. En het is best ontroerend om een bestuurder de passagier voor een taxirit te zien betalen.

Mensen schetsen, dat doet Jarmusch in ‘Night on Earth’. Terwijl je nog in een ontwikkeling zit schakelen we alweer over naar Parijs. Ook hier licht in de duisternis (alle ritten zijn nachtelijk), want wie zien we daar: Beatrice Dalle (‘Betty Blue’) als blinde passagier. Weer maakt acteerkwaliteit het verschil, met een schitterende Dalle die zichzelf opmaakt terwijl haar ogen wegrollen. Goede acteurs hebben geen woorden nodig, ze zijn zelf een verhaal. Niet om Jarmusch te kort te doen, want hij is een meester in sfeertekening – noodzakelijk bij de beperkte mise en scène van een taxi-interieur.

Ook in Rome zien we een oude bekende: Roberto Benigni (‘La vita è bella’) als chauffeur van dienst. Een komediant die zijn act opvoert zonder passagiers. Het intrigerende uitgangspunt van een lege taxi maakt de sfeertekening van nachtelijk Rome des te pregnanter, hoewel je er Benigni de hele tijd doorheen hoort praten. Pierre Wind kan ook lekker koken, zullen we maar zeggen. Wanneer er uiteindelijk een geestelijke in de auto zit, gaat het contrast met de passagier snel vervelen. Dat vindt de eerwaarde trouwens zelf ook, met fatale gevolgen.

Finland is de buitenissige afsluiter van deze taxireeks zonder hoogtepunten. In besneeuwd Helsinki krijgt de somberende chauffeur te maken met dronkelappen en er ontrolt zich een gesprek over het leven. Fins pessimistisch gaat het over weigeren van je pasgeboren kind te houden omdat het op sterven ligt, zo droog opgedist dat het tragikomisch wordt. Geen bekende acteurs, maar eindelijk een verhaal dat beklijft. ‘Night on Earth’ is een beetje vreemd, zoals de muziek van Tom Waits die de film mag openen en afsluiten.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 3

Bioscooprelease: 14 augustus 1992
Bioscooprelease: 9 februari 2017 (re-release)