No Dogs or Italians Allowed – Interdit aux chiens et aux Italiens (2022)

Recensie No Dogs or Italians Allowed CinemagazineRegie: Alain Ughetto | 70 minuten | animatie, drama | Originele stemmencast: Ariane Ascarid, Alain Ughetto, Stefano Paganini, Diego Giuliani, Christophe Gatto, Laurent Pasquier, Bruno Fontaine, Angelo Rinna, Laura Devoti, Aude Carpintieri, Thierry Buenafuente, Carlo Ferrante, Gaia Saitta, Jacques Chambon, Pascal Gimenez

De titel van de stop-motion animatiefilm ‘No Dogs or Italians allowed’ (2022) verwijst naar een fenomeen dat we ons tegenwoordig moeilijk kunnen voorstellen, namelijk dat van italofobia. Een angst voor Italianen die vooral voorkwam in landen als Frankrijk, België, Duitsland en Zwitserland vanaf de periode 1875 tot aan de vroege jaren zeventig van de vorige eeuw. De Franse filmmaker Alain Ughetto kwam een oude zwartwitfoto tegen van een café met een bord aan de deur met daarop de tekst ‘Interdit aux chiens et aux Italiens’. Ughetto, een Fransman van deels Italiaanse komaf, raakte gefascineerd, zijn grootouders van zijn vaders kant waren namelijk aan het begin van de twintigste eeuw als arbeidsmigranten in Frankrijk terechtgekomen. Waarom trokken vele duizenden Italianen als arbeidsmigrant de Alpen over, of namen ze de boot naar Amerika? En wat hebben ze allemaal meegemaakt in die landen die de Italianen weliswaar verwelkomde als goede arbeidskracht, maar ook op hen neerkeek?

Alain Ughetto reisde na de dood van zijn vader af naar het piepkleine dorp Ughettera dat op een berg ligt in de regio Piëmont. Tegenwoordig is er van het oude Ughettera weinig meer over, maar in de tijd van zijn grootvader woonden er boeren en mijnwerkers met allemaal dezelfde achternaam: Ughetto. Een wonderbaarlijke plek dus voor Alain Ughetto, die er allerlei alledaagse spullen verzamelde die hij mee naar huis nam om als bouwstenen voor zijn film te gebruiken, zoals houtskool, kastanjes en broccoli. Uit deze herkenbare materialen, waaronder ook suikerklontjes en golfkarton, wekt hij de wereld van zijn Italiaanse grootouders en daarmee ook die van de Italiaanse arbeidsmigranten opnieuw tot leven in zijn studio. Door het opbouwproces te laten zien en als schepper lijfelijk aanwezig te zijn in deze zichtbaar kunstmatige wereld, vervagen de grenzen tussen fantasie en werkelijk. Af en toe zien we de reusachtige hand van Ughetto zijn grootmoeder Cesira in haar poppenwoning iets aanreiken om haar te helpen bij haar dagelijkse werkzaamheden, zoals het koken van de sobere, dagelijkse kost (polenta). Het is absoluut vertederend om te zien hoe ze haar piepkleine poppenhandje in de zijne legt en hoe hij zich daarmee mystiek verbindt met zijn grootmoeder die hij als kind maar enkele jaren heeft gekend.

Het verhaal van zijn grootouders herinnert ons eraan dat het leven van gewone mensen honderd jaar geleden in Europa keihard kon zijn. Hongersnood, gebrek aan toegang tot goede gezondheidszorg, oorlog, uitbuiting en levensgevaarlijke arbeidsomstandigheden, de familie Ughetto maakt het allemaal mee. Die kwetsbaarheid is voelbaar in de schattige poppetjes met hun grote ogen vol van verwondering, humor, angst en moed, want ook in Ughetto’s magische, kartonnen wereld met broccolibomen is het leven zwaar en kan het noodlot elk moment toeslaan. Liefde en dood wisselen elkaar in rap tempo af. Ughetto laat het zijn grootmoeder Cesira allemaal vertellen in korte anekdotes die hij binnen zijn eigen familie en daarbuiten heeft verzameld.

‘No Dogs or Italians Allowed’ is een schitterend en hartverwarmend eerbetoon aan dit stukje geschiedenis, én ook aan het ouderwetse handwerk van de stop-motion animatiefilm. Petje af daarvoor.

Alberto Ciaccio

Waardering: 5

Bioscooprelease: 18 mei 2023