Nocturne indien (1989)

Regie: Alain Corneau | 110 minuten | drama | Acteurs: Jean-Hugues Anglade, Clémentine Célarié, Otto Tausig, T.P. Jain, Iftekhar, Dipti Dave    

‘Nocturne indien’ beschrijft de zoektocht van de jonge Fransman Rossignol in India. Tijdens zijn verblijf in Bombay verdwijnt de Portugese schrijver en oude schoolvriend Xavier van de aardbodem. Rossignol poogt hem terug te vinden en volgt Xavier door India. Hij verblijft in dezelfde hotels en steden waar zijn vriend verbleven heeft en maakt zo dezelfde ontwikkeling doorbals zijn vriend. Gaandeweg realiseert hij zich dat hij niet zozeer zijn vriend zoekt, maar dat het de reis is die zijn leven betekenis geeft.

De hoofdpersoon, Rossignol, is een boekenwurm die voor zijn werk het werk van veelal overleden schrijvers en denkers bestudeert. Hij is een stille persoon die erg op zichzelf is. Gedurende de reis realiseert hij zich dat hij misschien niet gaat vinden wat hij zocht. Wie jaagt hij eigenlijk na? Het mag dan een oude vriend van vlees en bloed zijn, hij bestudeert en volgt Xavier op dezelfde manier als de dode schrijvers die hij doorgaans onderzoekt. Werkelijkheid en fictie lijken door elkaar te lopen, waardoor de film eigenlijk als een droom voorbij trekt.

De film bevat prachtige beelden van exotisch India, waarvan een reisminnend filmpubliek kan smullen. We worden meegenomen naar de drukke straten van Bombay, vieze restaurantjes in Madras en verlopen hotels in Goa. Hoewel niet bepaald de mooiste beelden van India worden laten zien, het is vooral vies, druk en de mensen zijn soms opdringerig, heeft India een speciaal soort charme. Het is eigenlijk een cultuurshock waar je mee te maken krijgt. Dit wordt nog eens versterkt door het personage Rossignol, die met zijn nette kleren en aktetas scherp afsteekt tegen de inheemse Indiërs.

Op zijn reis ontmoet Rossignol allerlei mensen, waarmee hij levensbeschouwelijke gesprekken voert. Zo spreekt hij een gedeprimeerde, atheïstisch cardioloog, een Joodse treinreiziger, een theosofische professor en een mismaakte ziener. De onderwerpen die worden besproken hebben weinig onderling verband, maar zijn wel erg interessant. De scène met de Joodse treinreiziger laat bijvoorbeeld zien hoe het trauma van de vernietigingskampen een stempel kan drukken op de rest van het leven. Alle elementen tijdens die gevangenschap hebben betekenis gekregen, zo ook een beeldje van Shiva die de Duitse arts van het concentratiekamp op zijn bureau had staan. De Joodse man realiseert zich later in zijn leven dat het beeld in Madras staat. Hij vertelt nu op weg te zijn het beeld te bezoeken. Deze filmfragmenten zijn eigenlijk losse indrukken, die vooral iets vertellen over de ontwikkeling die Rossignol doormaakt.

‘Nocturne indien’ is een fascinerende film met mooie beelden en een literair thema. De film is door de gesprekken wel vrij zwaar en er lijkt soms weinig structuur te zijn in de film. De dromerige sfeer die met deze film gepaard gaat en de indrukken van het pure India die we opdoen maken van deze film toch wel echt iets bijzonders.

Bram Semeijn