North America (2013)

Regie: Kris Kral, David Pearce, Jennifer Beman White, Nigel Buck, Martin Elsbury, Brian Hovmand, Steve Phillips, Stefanie Watkins, Deborah Williams | 265 minuten | documentaire | Originele voice-over: Tom Selleck | Nederlandse voice-over: Rutger Hauer

Net wanneer je denkt dat het na monsterproducties als ‘Planet Earth’, ‘Frozen Planet’, ‘Great Migrations’ en ‘Africa’ op het gebied van natuurfilms niet grootser meer kan, komt Discovery Channel met een documentairereeks die zelfs nog meer gekost heeft dan elk van de bovengenoemde series. Om ‘North America’ te kunnen realiseren, brachten de cameraploegen maar liefst 2830 dagen door in het veld om in totaal 110 diersoorten en diverse spectaculaire natuurtaferelen te filmen. Geen wonder dus dat het vijf jaar duurde voordat ‘North America’ uiteindelijk het levenslicht zag.

Maar het resultaat mag er dan ook zijn. ‘North America’ is een uitgekiend en spectaculair portret van een zeer gevarieerd continent dat diverse uitersten in zich verenigt. De reeks neemt de kijker mee naar de hoge en besneeuwde bergkammen van de Rocky Mountains, de gortdroge woestijnen van Nevada en Mexico (waar toch meer leven is dan je zou verwachten), de ruige kusten die Canada en de Verenigde Staten oost- en westwaarts begrenzen, de azuurblauwe wateren van de Golf van Mexico en de broeierige bayous in het diepe zuiden (Louisiana), moerasgebieden waar de tijd heeft stilgestaan en prehistorisch uitziende vissen, alligators, alligatorschildpadden en waterminnende gifslangen nog steeds grotendeels de dienst uitmaken. De reikwijdte van de documentaire is bovendien nog iets groter dan de titel doet vermoeden, want ook de weelderige jungles van Midden-Amerika worden meegenomen in het verhaal. Uiteraard ruimt ‘North America’ veel plaats in voor de klassieke iconen van de Noord-Amerikaanse wildernis zoals de Amerikaanse zeearend (het nationale symbool van de Verenigde Staten), de Amerikaanse bizon en de enigmatische grijze wolf. De beelden zijn vaak zo helder en gedetailleerd dat je de adem van de bizons in de wintersneeuw haast je gelaat voelt strelen of de impact van de botsing voelt als twee mannelijke dikhoornschapen hun imposante koppen tegen elkaar rammen.

Buiten de usual suspects toont ‘North America’ ook diersoorten en opmerkelijke staaltjes dierlijk gedrag die nog niet zo vreselijk vaak zijn gefilmd. Denk bijvoorbeeld aan een school van duizenden zwartpunthaaien en tolhaaien voor de kust van Florida, slechts enkele honderden meters verwijderd van populaire toeristenstranden. Helemaal opmerkelijk zijn de beelden van een grote hamerhaai (Sphyrna mokarran) die zich op deze reusachtige school stort om zich te laven aan zijn kleinere verwanten. Of wat te denken van de zeldzame opnamen van een eenogige rode lynx op meeuwenjacht. De eerste poging van de sierlijke kat mislukt op een haar na, maar de tweede aanval is een voltreffer die prachtig illustreert hoe lenig, snel en doeltreffend precies dit kleine roofdier (zelfs met een visuele handicap) kan zijn. De film toont ook dat het ouderschap in de dierenwereld vaak een zware klus is. Neem de slechtvalk, die zijn jongen moet voeden, maar ze tegelijkertijd ook dient te verdedigen tegen een groepje pelikanen en een kuikenrovende slang die luistert naar de Latijnse soortnaam Pituophis catenifer. Een dubbele taak, die de extreem snelle en wendbare straaljager van het dierenrijk overigens met verve volbrengt. Ook behoorlijk uniek zijn de beelden van een alligator onder een laag ijs, de tientallen zeekoeien die tijdens een zeldzame koudeperiode in het zuiden van de VS samendrommen in een meer met warm water en de beproeving van een jonge sneeuwgeit die een rivier moet oversteken om haar moeder te bereiken. De nachtbeelden van een vrouwtjesjaguar, die tonen hoe de moederkat samen met haar welpen smakelijk de resten van een zeeschildpad oppeuzelt, bewijzen dat ‘North America’ er ook in is geslaagd om een van de meest ongrijpbare creaturen op het Amerikaanse continent te filmen.

Maar ‘North America’ heeft zeker niet alleen oog voor dieren en planten. Er is tevens volop aandacht voor de geologische processen die aan de basis staan en hebben gestaan van de getoonde landschappen. Daarnaast krijg je ook te zien hoe extreem de uitbarstingen van Moeder Natuur kunnen zijn in de vorm van tornado’s, heftige onweersbuien en vernietigende stormen. In de ‘Making of North America’ zien we bijvoorbeeld hoe een camerateam zich per voertuig in het oog van een storm beweegt die bijna een heel stadje in puin legt. Die opnamen laten maar weer eens zien dat we ondanks onze technologische verworvenheden geen schijn van kans maken tegen de natuur als die al haar duivels ontbindt. Valt er dan ook nog iets aan te merken op ‘North America’? Niet vreselijk veel, al zijn het commentaar en de muziek af en toe iets te gezwollen en niet helemaal in balans met de beelden die op het scherm langstrekken. Het Amerikaanse commentaar van Tom Selleck is bij tijd en wijle wat te zeer doortrokken van patriottisch aandoende, antropocentrische teksten die niet echt passen bij een natuurdocumentaire waarin dieren de hoofdrol spelen, terwijl Rutger Hauer zich weliswaar een kundig verteller toont, maar zijn Nederlandse tekst soms wat te zeer lardeert met onnodige anglicismen.

Desondanks is ‘North America’ zeker visueel een prachtige documentaire en een mooi verzamelstuk dat toch wel een plekje verdient in de kast van elke natuurliefhebber.

Frank Heinen

‘North America’ verschijnt donderdag 31 oktober 2013 op DVD en blu-ray.