Nova Zembla (2011)
Regie: Reinout Oerlemans | 108 minuten | drama, avontuur, geschiedenis | Acteurs: Robert de Hoog, Jan Decleir, Derek de Lint, Victor Reinier, Doutzen Kroes, Semmy Schilt, Teun Kuilboer, Mads Wittermans, Bas Keijzer, Jochum van der Woude, Arend Brandligt, Arjan Duine, Juda Goslinga, Herman Egbers
Op elke middelbare school komt zijn verhaal voorbij tijdens de geschiedenislessen: Willem Barentsz, de Nederlandse ontdekkingsreiziger en zeevaarder die zijn weg naar Indië zocht via de noordoostelijke doorvaart. Tot driemaal toe leidde hij een expeditie naar de Oost, maar geen van de drie reizen kan een succes genoemd worden. Het ondoordringbare ijs vormde telkens een niet te omzeilen klip. Zijn derde tocht, die hij in 1596 maakte, vormde voor filmmaker Reinout Oerlemans de inspiratie voor zijn spektakelfilm ‘Nova Zembla’ (2011). Het was voor hem een uitdaging om de ontdekkingstocht van Barentsz naar het witte doek te brengen, zodat het Nederlandse publiek zelf kan ervaringen hoe koud, zwaar en vermoeiend de reis moet zijn geweest. Alsof hij daarmee de lat niet al hoog genoeg had gelegd voor zichzelf, besloot de ambitieuze Oerlemans dat ‘Nova Zembla’ in 3D moest worden opgenomen, om de betrokkenheid van het publiek verder te vergroten. Wie het eindresultaat van maanden hard zwoegen bekijkt, ziet dat Oerlemans in zijn opzet om een spektakelstuk te maken glansrijk geslaagd is. Helaas gaat al die aandacht voor uiterlijk vertoon wel grotendeels ten koste van het verhaal. Want voor een actiespektakel gebeurt er in ‘Nova Zembla’ erg weinig.
Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van Gerrit de Veer (Robert de Hoog), de jongeman die in dienst is van de invloedrijke dominee en kaartenmaker Petrus Plancius (Jan Decleir). Gerrit is tot over zijn oren verliefd op de mooie dochter van zijn baas, Catherina (debuut van fotomodel Doutzen Kroes), maar omdat hij van eenvoudige komaf is zal het nooit wat kunnen worden tussen die twee. Dat staat de oude Plancius nooit toe. Gerrit hoopt dat hij in aanzien zal stijgen als hij mee mag met de expeditie van Willem Barentsz (Derek de Lint) en Jacob van Heemskerck (Victor Reinier). Wie Indië bereikt, is de rest van zijn leven een rijk man. Fysiek sterk is hij niet, maar omdat hij kan schrijven, is hij voor Barentsz wel van onschatbare waarde: hij kan namelijk verslag uitbrengen van de tocht. Aanvankelijk maakt de bemanning, bestaande uit onbehouwen ruwe zeebonken, hem het leven zuur, maar zodra ze ontdekken dat hij hen kan vertellen wat er in de kapiteinshut besproken wordt, wint hij aan respect. Alleen de sluwe Vos (Teun Kuilboer) blijft hem met argusogen bekijken. Wanneer het schip bij het eiland Nova Zembla vastloopt, zijn de mannen op elkaar aangewezen om samen te werken om de extreem koude, maandenlang voortdurende winter te overleven en de gevaarlijke ‘witte beren’ te trotseren.
Oerlemans verdient een enorme pluim dat hij het heeft aangedurfd om zo’n gigantisch project op te pakken. En het moet gezegd: de film ziet er bijzonder gelikt uit. Kosten noch moeite zijn gespaard om de ontdekkingstocht zo realistisch mogelijk in beeld te brengen en de film een Hollywood-allure te geven. Sets, decors en kleding zijn uitstekend verzorgd. De scènes in Het Behouden Huys, de hut die de bemanning op Nova Zembla bouwt om de steenkoude poolwinter te kunnen overleven, gaan door merg en been. De ontberingen van Gerrit, Barentsz en de anderen zijn haast voelbaar en zelfs de ijsberen die op de loer liggen en een enkele keer ook toeslaan zijn geloofwaardig. Waarom ‘Nova Zembla’ dan toch de hoge verwachtingen niet helemaal weet waar te maken, heeft alles te maken met het verhaal. De film wil nooit echt spannend worden. Het scenario van Hugo Heinen voert een rivaliteit op tussen Gerrit en Vos die maar niet uit de verf wil komen. Daar kan de verder prima acterende De Hoog ook weinig aan doen. Bovendien wordt de romance tussen Gerrit en de mooie Catherina er bij de haren bijgesleept. Natuurlijk is het pr-technisch gezien een slimme zet van Oerlemans om de prachtige Doutzen Kroes te casten, maar eerlijk is eerlijk, op haar acteerkwaliteiten is ze niet geselecteerd. Oerlemans en cameraman Lennert Hillege leven zich flink uit in de scènes met Kroes en zijn daarbij behoorlijk gefixeerd op haar welgevormde – en in strak korset gehulde – rondingen. Of het Friese fotomodel daadwerkelijk acteerkwaliteiten bezit, is op basis van deze (overigens niet al te grote) rol niet te beoordelen. Feit is wel dat haar chemie met tegenspeler Robert de Hoog minimaal is.
‘Nova Zembla’ is meer vorm dan inhoud. Aan de vorm is bijzonder veel aandacht besteed, wat resulteert in fraaie 3D-beelden van de gedoemde ontdekkingsreis van Willem Barentsz. Oerlemans toont bij vlagen aan een zeer talentvolle regisseur te zijn, maar mag hier vooral worden geprezen om zijn lef. Je moet het namelijk maar durven om Neerlands eerste 3D-film te maken, en dan nog over zo’n heldhaftig avontuur ook. Hoe indrukwekkend de beelden ook zijn, het verhaal weet ons helaas niet in te pakken. Robert de Hoog en consorten doen zijn best, maar spannend of aangrijpend wil ‘Nova Zembla’ maar niet worden. Oerlemans is er nog niet, maar heeft de juiste koers in ieder geval ingezet.
Patricia Smagge
Waardering: 3
Bioscooprelease: 24 november 2011
DVD- en blu-ray-release: 21 maart 2012