Oceans (2009)

Regie: Jacques Perrin, Jacques Cluzaud | 103 minuten | drama, documentaire | Nederlandse stemmencast: Gijs Scholten van Aschat

Het grootste deel van onze planeet is bedekt met zeewater. Het zal dan ook nauwelijks verbazing wekken dat de gigantische oceanen onmetelijk veel intrigerende levensvormen herbergen. Of het nu gaat om kleurrijke koraalriffen, de grootste walvissen ter wereld of vissen in alle vormen en maten, de soortenveelvoud is nagenoeg onbegrensd. ‘Oceans’ is een ambitieuze poging om die rijkdom aan zeeleven te tonen aan de bioscoopbezoeker. Om verzekerd te zijn van succes kregen de Franse regisseurs Jacques Perrin en Jacques Cluzaud, die eerder al veel bewondering oogstten met ‘Le peuple migrateur’ (een documentaire over trekkende vogels), de beschikking over een astronomisch budget van vijftig miljoen euro. Vier jaar lang bezochten de camerateams alle grote oceanen en diverse territoriale wateren, onvermoeibaar op zoek naar de mooiste beelden en spectaculairste diersoorten. “Geheel in overeenstemming met het karakter van een ongerepte oceaan wilden we niet beperkt worden door creatieve grenzen. De film moest een waarheidsgetrouw, visueel portret worden van het zeeleven in al zijn aspecten. Divers, meeslepend, rauw en esthetisch volmaakt”, verklaart Perrin.

‘Oceans’ is in visueel opzicht inderdaad een magistraal portret van de moderne wereldzeeën geworden. Witte haaien, octopussen, zeeleeuwen, bultrugwalvissen, groene zeeschildpadden en talloze andere zeebewoners doorklieven in een kraakheldere resolutie de diepblauwe zeeën die hen omringen. Veel taferelen die ‘Oceans’ op het beeldscherm tovert, zijn in die vorm voorheen zelden of nooit gefilmd. Wat te denken van een enorme blauwe vinvis die een vuurrode krillwolk vlak voor je ogen verzwelgt of duizenden reuzenkrabben, die als geleedpotige legergarnizoenen tegen elkaar optrekken en zodoende honderden meters oceaanbodem bedekken met hun lichamen. Ook de gracieuze bewegingen van wateracrobaten als tuimelaars, spinnerdolfijnen of zeeleeuwen zullen zelden eleganter en scherper in beeld zijn gebracht. Opvallend genoeg verstrekt de vertelstem in ‘Oceans’ geen informatie over de diverse wezens die gedurende de film over het beeldscherm glijden. Daarom moet je al goed ingewijd zijn in de wereld van de mariene biologie om alle diersoorten te herkennen. Een context ontbreekt, waardoor de film eerder een collage van adembenemende snapshots dan een verhalende documentaire is. Volgens Jacques Perrin is dit echter een zeer bewuste keuze. “We hebben ons van begin af aan voorgenomen om een portret van het leven in de oceaan te schetsen zonder gebruik te maken van analyses, cijfers en theorieën. We willen de mensen niet onderwijzen, maar fascinatie en verwondering bij de kijker oproepen. Als hij of zij dankzij onze documentaire de schoonheid van de onderwaterwereld gaat appreciëren, gaat de kijker zelf wel op zoek naar meer informatie over wat hij heeft aanschouwd. Dit zal ook resulteren in meer betrokkenheid en een betere bescherming van het zeeleven in een wereldwijde context,” stelt Perrin. Een uitleg waar wat voor te zeggen valt, maar desondanks had de documentaire toch wat meer aandacht mogen besteden aan het begrip ecosystemen en het belang van individuele soorten voor het grotere ecologische geheel.

Anno 2010 dreigen de oceanen te bezwijken onder het juk van de menselijke expansie. Met name overbevissing trekt een zware wissel op de wereldzeeën. Roofvissen als blauwvintonijnen en haaien balanceren op de rand van de afgrond, terwijl ook zeezoogdieren, zeeschildpadden en vogels met de regelmaat van de klok als bijvangst de dood vinden in de sleepnetten van de megatrawlers. Dergelijke schepen zijn varende visfabrieken, die de woelige baren afstropen op zoek naar alles wat geld in het laatje brengt. Ook aan dit minder plezierige deelthema besteedt ‘Oceans’ de nodige aandacht. We zien onder meer een blauwe haai die zonder vinnen wordt teruggegooid in het diepe (de haai is overigens een robot, zo wordt ons aan het begin van de film verzekerd), in visnetten stervende zwaardvissen, maanvissen en zeeschildpadden, een geharpoeneerde bultrug en bloedende dolfijnen, die bruut doorstoken worden met speren en harpoenen. Dat de bewuste scènes reconstructies zijn, doet niets af aan de zeggingskracht van de schokkende beelden, want de getoonde misstanden vinden of vonden in werkelijkheid ook plaats. ‘Oceans’ is dan ook een stevig pleidooi voor een levende zee en de creatie van zeereservaten, een broodnodige stap om de in de film getoonde natuurwonderen ook voor toekomstige generaties te kunnen behouden.

‘Oceans’ kan met recht een visueel spektakelstuk genoemd worden. De film is een oprechte, exuberante ode aan het leven die oogstrelende beelden combineert met fraaie muziek. Het ontbreekt de prent wel een beetje aan een duidelijke narratieve structuur. Maar och, de unieke plaatjes maken heel veel goed.

Frank Heinen

Waardering: 4

Bioscooprelease: 22 april 2010