OceanWorld 3D (2009)
Regie: Jean-Jacques Mantello | 85 minuten | documentaire | Originele voice-over: Marion Cottilard | Nederlandse voice-over: Anneke Blok
Pakweg zeventig procent van de aardbol is bedekt met water. De zeeën hebben een cruciale rol gespeeld bij de ontwikkeling van het leven op aarde. Het leven speelde zich tot zo’n vierhonderd miljoen jaar geleden vooral af in het water. Pas in het Devoon trokken de eerste dieren massaal naar het land en legden de pioniers onder de insecten en amfibieën de basis voor de rijke verscheidenheid aan landdieren die we tegenwoordig kunnen bewonderen. Nog steeds krioelt het in de wereldzeeën van leven en is nog maar een deel van alle levensvormen daadwerkelijk door de wetenschap beschreven. De zee blijft een plaats waar nog heel wat mysteries huizen die zelfs voor het oog van de moderne, technocratische mens verborgen blijven.
In ‘Oceanworld 3D’ zien we de wonderlijke onderwaterwereld door de ogen van een migrerende zeeschildpad. Bruisende koraalriffen, die fungeren als ware eldorado’s voor een bonte verscheidenheid aan kleurrijke vissen en schaaldieren, ondiepe kustwateren en de onmetelijke blauwe leegte die de open oceaan vaak is, alle zeebiotopen komen in feite aan bod in deze onder supervisie van Jean-Michel Cousteau (de zoon van de illustere documentairemaker en oceaanverkenner Jacques) geproduceerde documentaire. Qua vorm is ‘Oceanworld’ een aparte film. Niet alleen speelt de film handig in op de huidige hype rondom 3D-producties, maar opvallend genoeg wordt het verhaal verteld door een reizende zeeschildpad. Deze opmerkelijke reptielen leggen als volwassen dieren duizenden nautische mijlen af op zoek naar het legstrand waar ze hun eieren droppen en ook zelf zijn geboren. Vermoedelijk gebruiken de schildpadden, die uitgerust zijn met fijnzinnig afgestelde elektroreceptoren in hun kop, het magnetisch veld van de aarde als een natuurlijk kompas. Op haar lange reis stuit de vrouwtjesschildpad op diverse opmerkelijke levensvormen en zwemmende wereldwonderen. Van kleine rifbewoners zoals de dokters- en clownvissen (Nemo) tot de reuzen van de diepzee, zoals de gewone vinvis, de potvis, de zingende bultrug of de sierlijke reuzenmanta, die haast achteloos als een gevleugelde balletdanser door het azuurblauwe water glijdt, ze kruisen allemaal het pad van de koudbloedige hoofdrolspeelster. Ook de witte haai en de orka, de meest gevreesde roofdieren die we in de moderne wereldzeeën nog vinden, maken kort hun opwachting, net als de direct met uitsterven bedreigde lamantijn, een zachtaardige, aimabele zeereus die zich voedt met grote hoeveelheden zeegras. De beelden van de diverse zeedieren zijn uiteraard sterk genoeg om zowel natuurminnende volwassenen als kinderen aan het beeldscherm te kluisteren, maar door de invloed van de vele andere documentaires over de wereldzeeën die de laatste jaren zijn verschenen (‘Océans’, ‘The Blue Planet’, ‘Ocean Voyagers’, ‘Turtle: The Incredible Journey’), wordt de spoeling in ‘Oceanworld 3D’ soms toch wat dun. Het gevoel dat je veel van het vertoonde al eens eerder hebt gezien in een andere documentaire dringt zich bijwijlen op. Daarnaast is het de vraag of de gekozen narratieve structuur wel iedere kijker kan bekoren. De antropomorfisch vormgegeven schildpad, die regelmatig laat weten iets leuk te vinden of juist bang of onder de indruk te zijn als bijvoorbeeld plots een stoet haaien langs zwemt, blijft toch een gadget die vooral op maat van het kleine kijkgrut is gemaakt. Ook de driedimensionale versie komt niet altijd helemaal uit de verf. Behoudens wat extra reliëf en een paar mooie scènes waarin een zeeleeuw of zandhaai vanuit het beeldscherm de huiskamer binnen lijkt te zwemmen, biedt de driedimensionale versie niet héél veel extra vertier. Ook de kleuren lijken bij tijd en wijle wat flets en grauw.
‘Oceanworld’ wordt overigens afgesloten met een even belangrijke als onprettige boodschap. Aan het eind van de film passeren alle getoonde diersoorten een voor een nog eens de revue, vergezeld van de IUCN-status die elke soort momenteel geniet. Letterlijk alle soorten hebben minstens de status van kwetsbaar of worden in het slechtste geval direct met uitsterven bedreigd. De boodschap die ‘Oceanworld 3D’ probeert uit te dragen, is dan ook duidelijk: om al het moois dat we in de film hebben gezien op de lange termijn in leven te houden, zijn een mentaliteitsverandering en een strengere regulering van de visserij en andere vormen van zeewaarts gerichte, menselijke expansie broodnodig. Als we doorgaan op de huidige voet zullen de rijke, biologisch diverse oceanen binnen een paar decennia gereduceerd zijn tot blauwe, levenloze woestijnen. Ondanks bovenstaande minpuntjes is ‘Oceanworld 3D’ geen slechte film en zeker een kijkbeurt waard. Er is duidelijk veel aandacht besteed aan het verzamelen en vervaardigen van het beeldmateriaal, waardoor je regelmatig bijna letterlijk op de huid van een immense bultrug of een speelse zeeleeuw zit. Het is alleen jammer voor regisseur Jean-Jacques Mantello en supervisor Cousteau dat de stortvloed aan natuurfilms over het leven in de moderne wereldzeeën de laatste jaren pareltjes heeft opgeleverd die ‘Oceanworld 3D’ naar de kroon steken. Voor jongere kijkers is ‘Oceanworld’ overigens een goede optie, want de brutere aspecten van het zeeleven blijven grotendeels onbelicht. Ouders hoeven dus niet ongerust te zijn dat hun spruiten gebombardeerd worden met beelden van jagende orka’s of haaien die zeehondjes met huid en haar verslinden.
Frank Heinen