Oeroeg (1993)
Regie: Hans Hylkema | 114 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Jeroen Krabbé, Rik Launspach, Martin Schwab, Joris Putman, Peter Faber, Marjon Brandsma, Tom Jansen
Iedereen die de moeite neemt om deze inleiding te lezen kan nu stoppen. Juist, je mag nu ophouden met lezen. Hey, wat doe je nog hier voor je pc? Ren nu naar je lokale videotheek en vraag naar ‘Oeroeg’, hup hup. Oh je wilt weten waarom je je kostbare tijd zou moeten investeren in deze film? Okay kritische lezer, dat gaat je nu haarfijn uitgelegd worden. ‘Oeroeg’ biedt een ongekend sterke Nederlandse film van topkwaliteit. Nog niet overtuigd? Jemig, je maakt het niet makkelijk hoor. Goed dan, lees verder en laat je overreden om deze productie van Hans Hylkema eens te gaan bekijken.
‘Oeroeg’ speelt zich af in het Indonesië van 1946. Het land wordt verscheurd door oorlog en een stortvloed aan Nederlandse militairen die orde op zaken moeten stellen. De soldaten worden echter niet gewenst door het merendeel van de autochtonen. Onder de Nederlanders bevindt zich ook Johan ten Berghe (Launspach). Deze luitenant heeft zijn jeugd doorgebracht in het Aziatische land. Nu hij jaren later terugkeerd naar zijn echte thuisland, merkt hij dat er veel veranderd is. Als blijkt dat zijn vader (Krabbé) is vermoord gaat Ten Berghe op onderzoek uit. Tot zijn grote schrik lijken alle bewijsstukken naar zijn voormalige jeugdvriend Oeroeg (Schwab) te leiden. Heeft Oeroeg Johan’s vader gedood?
Ondanks de oorlogssetting is ‘Oeroeg’ in de kern een drama over verloren onschuld en een verbroken vriendschap. Via flashbacks leer je Johan en Oeroeg beter kennen. Zo kom je te weten hoe ze zijn opgegroeid en hoe de wereld om hen heen langzaamaan steeds meer veranderd. De zijplotjes rond de moord op Johan’s vader en de dreigende situatie zijn bijzaak. Al zorgen de afzonderlijke zijlijntjes voor een bijna ondraaglijke spanning en een erg intense, beklemmende sfeer. Regisseur Hylkema weet de ingenieuze verhaallijn goed te benutten en voert de spanning torenhoog op. ‘Oeroeg’ is een ontzettend indringende film geworden die je niet snel loslaat.
Dat ligt aan het uitmuntende acteerwerk, de stemmige muziek en het meeslepende verhaal. De meeste acteurs zijn nooit echt doorgebroken in ons land, op Krabbé na dan, maar zetten puike rollen neer. Vooral Launspach maakt indruk met zijn gevoelige, naturelle vertolking. Zonder veel woorden weet hij zijn karakter erg goed weer te geven. Al snel ga je maar wat graag met hem mee in zijn speurtocht naar het verleden. De kijker raakt dankzij het ongepolijste spel van Launspach echt betrokken bij zijn personage.
Naast Launspach is ook Schwab goed op dreef als de geheimzinnige Oeroeg. Net als zijn film-vriend weet ook hij de juiste snaar te raken. ‘Oeroeg’ is geen film die over helden en schurken gaat. De rolprent denkt niet in zwart/wit. De regisseur begeeft zich in het schemergebied waar ieder mens een mix is tussen goed en kwaad. En juist die mengeling maakt de personages in deze film zo levensecht.
Krabbé is de trekpleister van de film, want zijn bekendheid moest het publiek naar de film lokken. Zoals dat wel vaker gebeurd in filmland is zijn aandeel niet eens zo groot. Toch weet Krabbé met zijn betrekkelijk kleine rol op te vallen door zijn mooie vertolking. Dat is wel eens anders geweest. (‘Deuce Bigalow 2’ anyone?)
Ten slotte is er ook nog een eervolle vermelding voor de soundtrack. Ondanks een weinig geïnspireerd begin is de muzikale begeleiding van ‘Oeroeg’ erg mooi geworden. Componist Henny Vrienten heeft degelijk vakwerk afgeleverd dat op subtiele wijze de emotionele diepgang van de film versterkt. Wat dan weer erg jammer is aan ‘Oeroeg’ is het wel erg donkere beeld. Regelmatig kun je amper zien wat er op het scherm gebeurt, omdat alles er zo duister uitziet. Ook het geluid is niet altijd even goed. Zo klinken stemmen erg hol en blikkerig en lijkt er een soort lichte ruis onder het geluidspoor te lopen. Een euvel waar wel meer Nederlandse films aan lijden. Maar dat zijn maar kleine kritiekpuntjes op een erg mooie film.
‘Oeroeg’ is een verademing. De film laat zien dat ons landje wel degelijk in staat is om mooie dingen te maken die tijdloos, stijlvol en kwalitatief hoogstaand zijn. Dat zou je misschien niet denken nu ons land wordt overspoeld door spermashows, real live bevallingen en derderangs tv-series. De film van Hylkema behoort zonder twijfel tot het beste wat de Nederlandse cinema te bieden heeft. Onbegrijpelijk dat deze rolprent niet de klassiekerstatus heeft gekregen die het verdient. ‘Oeroeg’ kan in het rijtje van nationale toppers als ‘Soldaat van oranje’, ‘Turks Fruit’ en ‘De Tweeling’ geplaatst worden.
Frank v.d. Ven
Waardering: 4
Bioscooprelease: 10 juni 1993