Omdat wij mooi waren (2010)

Regie: Frank van Osch | 60 minuten | documentaire

De Nederlandse documentaire ‘Omdat we mooi waren’ is in meerdere opzichten een bijzonder project. Documentairemaker Frank van Osch zocht in Indonesië de bejaarde dames op die in de jaren veertig door de Japanners werden gedwongen om als troostmeisjes in legerbordelen te werken. Van Osch werd op zijn reis vergezeld door Hilde Janssen en Jan Banning. Fotograaf Banning maakte portretten van de voormalige troostmeisjes terwijl antropologe Janssen de interviews verzorgde.

Het levert een aardige documentaire op, maar niet meer dan dat. De interviews volgen steeds hetzelfde stramien: een oude dame vertelt het verhaal hoe ze werd opgepakt door de Japanners, hoe ze in het bordeel terechtkwam en hoe ze eerste keer onderging. Heel soms horen we details, over het consequente gebruik van condooms en over een enkele vriendelijke Japanner.

Die herhaling van zetten heeft twee nadelen. De verhalen grijpen je in het begin bij de strot, maar verliezen aan kracht naarmate je steeds weer hetzelfde hoort. Vervelender is nog dat je aan het eind van de film met te veel vragen blijft zitten. Hoe gingen deze vrouwen later om met hun seksualiteit, hoe hebben de familieleden de afwezigheid van zusjes of nichtjes ondergaan, hoe was de onderlinge band in het bordeel, liep er nooit iemand weg en wat gebeurde met zo’n wegloopster, wat gebeurde er als iemand ziek werd, hoe beleefden de Japanners deze bordelen, wat deden de meisjes met hun vrije tijd?

Wat ook niet helpt is dat antropologe Janssen wel erg aanwezig is. Telkens zien we haar knuffelen, begripvol knikken of een hand op de gerimpelde hand van een oudje leggen. Licht gênant wordt het wanneer de antropologe een dansje meedanst of wanneer zij aan een gewezen troostmeisje uitlegt dat zij (Janssen) vindt dat de meisjes helemaal niet zondig waren en dat zij zich niet hoeven te schamen.

Door de continue stroom van empathie en door in de interviews te focussen op de ‘ontvoering’ en de seks, stijgen de vrouwen zelden uit boven het slachtofferschap. Dat is jammer, want wie door de tranen heen kijkt, ziet karaktervolle dames die ondanks een valse start nog heel wat van hun leven hebben gemaakt. Jeugdige schoonheid heeft plaatsgemaakt voor door het leven getekende gezichten, gerimpeld maar met ogen vol levenslust. Die prachtige vrouwen zijn de voornaamste reden om deze documentaire te bekijken. Misschien wel de enige.

Henny Wouters