On Hitler’s Highway (2002)

Regie: Lech Kowalski | 81 minuten | documentaire | Met: Lech Kowalski   

De eerste persoon die Kowalski spreekt is een invalide in een rolstoel die langs de weg paddestoelen verkoopt. Bijna overstemd door het voorbijrazende verkeer houdt de man een uitgebreid exposé waarom je paddestoelen vooral niet moet koken, dat je ze kunt drogen en of grote paddestoelen nou beter zijn dan kleine. Waarom de man meteen zo hartstochtelijk, bijna agressief van wal steekt, is onduidelijk, maar tegelijkertijd veelzeggend. Zijn handel is zijn trots en zijn leven, verder is er niks.

Ook ontmoet Kowalski onderweg meerdere Bulgaarse hoertjes die langs de weg klanten proberen op te pikken. De vrouwen maken zich zorgen over hun tegenvallende inkomsten en hun pooiers. De Bulgaarse hoeren hadden het in eigen land zo slecht dat ze blij zijn in Polen geld te kunnen verdienen. Dit in tegenstelling tot een Russische hoer die alleen maar moet huilen als ze niet aan het werk is. Maar echt zielig is de man die openlijk vertelt dat hij de hoeren niet kan betalen en daarom genoegen moet nemen met ze te begluren als ze met hun klanten bezig zijn.

Verder ontmoet Kowalski een jong stel en hun vriendin die in Auschwitz wonen (‘je moet toch ergens wonen’) Hun verlangen naar een discotheek in de stad klinkt niet als een vreemde wens, maar als je even later de gaskamers en verbrandingsovens ziet, voel je je toch ongemakkelijk bij het idee.

Symbolisch voor de armoede onder de Poolse bevolking is de moeder van een groot gezin die letterlijk moet bedelen om haar man en kinderen voldoende eten te geven. En het gesprek tussen twee zigeuners over het horloge van een van de twee zal niet snel in een land als Nederland plaatsvinden. De een wil van de ander weten of zijn horloge goed loopt. De ander antwoordt dat dit inderdaad het geval is en ook dat hem gevraagd is het te verkopen, maar dat wilde hij niet. Een goedlopend horloge is blijkbaar een luxe product.

‘On Hitler’s Highway’ is uit 2002 en gefilmd in Europa. Dat is bijna onvoorstelbaar, zo arm zijn de mensen en zo uitzichtloos is hun bestaan sinds de val van het communisme. Kowalski gebruikt zijn camera op een effectieve manier om mensen hun diepste geheimen en gedachten te ontfutselen. Dat de moeder van het grote gezin uit bedelen gaat, daarvan wil ze niet dat de buren het weten, maar tegen Kowalski vertelt ze dit wel. Dat een groepje Bulgaarse hoeren als giechelende meiden voor zijn camera zit, geeft aan hoezeer ze zich bij hem op hun gemak voelen. Iedereen die hij spreekt is arm of kent zo zijn tegenslagen, maar Kowalski geeft ze de ruimte om hun verhaal te doen en hij is ook nog eens oprecht geïnteresseerd.

Als kijker rijd je met Kowalski mee in de auto en doorkruis je dit door de geschiedenis gehavend gebied. Van de plaatselijke bevolking hoor je hoe het ze vergaat en ervaar je hoe ze de gevolgen van de moderne geschiedenis aan den lijve ondervinden. Heel bijzonder.

Diana Tjin-A Cheong