On the Road (2012)
Regie: Walter Salles | 144 minuten | drama, avontuur | Acteurs: Sam Riley, Garrett Hedlund, Kristen Stewart, Kirsten Dunst, Viggo Mortensen, Amy Adams, Steve Buscemi, Elisabeth Moss, Terrence Howard, Alice Braga, Tom Sturridge, Joe Chrest, Kaniehtiio Horn, Sara Allen, Kim Bubbs, Giovanna Zacarías
‘On the Road’ is een film die zeker al zo’n vijftien jaar na het verschijnen van de roman gemaakt had kunnen worden. Niet alleen heeft de schrijver van het boek, Jack Kerouac, kort na de publicatie een brief geschreven naar Marlon Brando met het verzoek de rechten te kopen en samen de twee hoofdrollen op zich te nemen, Francis Ford Coppola mocht zich in de jaren zeventig de trotse eigenaar van de rechten van het boek noemen. Omdat hij niet over de juiste middelen beschikte om de film naar zijn inzicht te maken, bleef het op de plank liggen. Tientallen jaren later ging Walter Salles, bekend van onder andere ‘The Motorcycle Diaries’ en zelf groot liefhebber van de ultieme Beat-roman met het project aan de slag. Hij omringde zich met mensen die zich net zo verbonden voelden met het belangrijke Amerikaanse meesterwerk als hij. En dat betaalde zich uit: ‘On the Road’ is een goede verfilming geworden, niet alleen een visuele traktatie, maar ook een ode aan de baanbrekende roman van Kerouac en de Beat-generatie.
Voor wie alleen het uittreksel tijdens de middelbare school periode las en weer vergeten is waar de roman over gaat: Jack Kerouac schrijft in ‘On the Road’ over zijn alter ego Sal Paradise, die vlak na de dood van zijn vader Dean Moriarty ontmoet (in het echt Neal Cassady). Het is 1947. Omdat Sal graag schrijver wil worden, net als zijn kameraad Carlo Marx (in het echt Allen Ginsberg), maar vindt dat hij te weinig levenservaring heeft om iets goed op papier te zetten, besluit hij zich te omringen met interessante mensen en Dean komt dan ook als geroepen. De twee jongens zijn bijna tegenpolen, maar dankzij Dean wordt Sal geïntroduceerd in een tot voor kort onbekende wereld: die van drank, drugs, seks en muziek. Sal is direct onder de indruk van Deans vrouw, Marylou. Een meisje is het eigenlijk nog maar, net zestien, maar zo sensueel als een ervaren verleidster. Dean heeft echter niet genoeg aan haar rauwe seksualiteit, en probeert onder andere bij Camille (de echte Carolyn Cassady), te vinden wat hij zoekt.
De rusteloze en recalcitrante Dean en Sal trekken samen door Amerika, vanuit New York naar het Westen. Benzine betalen ze niet, eten eigenen ze zich eveneens toe. Het doel van de reis is nooit een doel op zich, het reizen zelf is belangrijker. Het zoeken naar de grens, zowel de geografische, psychologische als fysieke, staat centraal. De jongeren willen de door hun voorgaande generatie opgelegde conventies van het leven ontstijgen en verliezen zich daarom in het verlangen naar alles wat hen kan verrijken. Medereizigers komen en gaan – de een nog kleurrijker dan de ander – en ook Dean en Sal zien elkaar soms een tijdje niet. Maar de vriendschap tussen de twee blijft bestaan.
Jack Kerouac schreef zijn generaties overstijgende roman in een roes van drie weken. Hij plakte papier aan elkaar, zodat hij geen tijd zou verliezen met het verwisselen van lege vellen in zijn typemachine en leefde op een dieet van Benzedrine en bebop-muziek. Dat de verfilming van deze tijdloze klassieker zoveel meer tijd en voorbereiding in beslag nam, is niet meer dan logisch. De zoektocht naar de perfecte vertolkers van de iconen uit de Beat-generatie kostte veel tijd, maar dat heeft zijn vruchten afgeworpen. Sam Riley als Sal Paradise is een zeer capabele hoofdrolspeler, maar de acteur die absoluut de show steelt is de charismatische Garrett Hedlund. Net als de mensen die hem omringen zal ook de kijker onherroepelijk voor zijn Dean Moriarty vallen. Je kunt wellicht je vraagtekens zetten bij het feit dat Sal zelf wat onderbelicht blijft, maar wie tussen de regels doorleest zal toch zijn personage en zijn ontwikkeling kunnen doorgronden, dankzij de subtiele acteerprestatie van Riley.
Ook Kristen Stewart maakt indruk als de verleidelijke Marylou, evenals – minder verrassend – Viggo Mortensen die als het op William S. Burroughs gebaseerde karakter op je netvlies gebrand blijft, zelfs al mag je zijn rol door de beperkte schermtijd bijna een cameo noemen) even komt opdraven. Amy Adams heeft nog een prachtrol als diens vrouw Jane en Kirsten Dunst is op dreef als Camille. Ook niet onopgemerkt blijven Steve Buscemi en Terrence Howard in rollen die net te kort zijn om memorabel te zijn.
Salles weet de energie die van het boek uitgaat uitstekend te vangen in de filmische equivalent. De sfeer uit het boek is goed vertaald. Ondanks de afwezigheid van een duidelijke narratieve structuur in het boek is Jose Rivera erin geslaagd met zijn uitmuntende scenario een toegankelijke vertaling naar het witte doek te maken, zodat ‘On the Road’ een breed publiek aan zou moeten spreken. Het gevaar dat het de film aan vaart ontbreekt, is knap vermeden, nergens zakt het tempo in en er is geen saai moment te bekennen. De richtingloosheid zal niet elke filmliefhebber aanspreken, maar zelfs die mensen zullen moeten toegeven dat er tussen de afzonderlijke scènes erg mooie pareltjes te vinden zijn, iets wat ook toe te schrijven is aan de sublieme cinematografie. Het spel met licht en schaduw is vaak fascinerend en wanneer je na het zien van de overdonderende Amerikaanse landschappen geen zin hebt in het maken van een roadtrip, dan zorgt ‘On the Road’ er toch minstens voor dat je je eigen omgeving met een nieuwe blik zult aanschouwen. Durven te leven, op welke manier dan ook. Maar het liefst net iets buiten je eigen veilige grenzen.
Monica Meijer
Waardering: 4
Bioscooprelease: 24 mei 2012
DVD- en blu-ray-release: 22 oktober 2012