Once the Dust Settles (2020)

Regie: John Appel | 85 minuten | documentaire

Eerst is er de ramp. Dan het puin. Dan een begin van een nieuw begin.

In de Nederlandse documentaire ‘Once the Dust Settles’ bezoeken we drie plaatsen die zwaar zijn getroffen door rampen. Het Italiaanse dorp Amatrice kreeg in augustus 2016 te maken met een vernietigende aardbeving. In het Oekraïense Tsjernobyl ontplofte in 1986 een reactor van de plaatselijke kerncentrale. De historische Syrische stad Aleppo was vanaf 2012 het toneel van zware gevechten tussen het Syrische leger en gewapende opstandelingen. We weten intussen hoe het zover is gekomen, maar hoe staat het er in 2020 voor met deze plaatsen en hun inwoners?

‘Once the Dust Settles’ bekijkt achtereenvolgens de situatie in Amatrice, Tsjernobyl en Aleppo. Heel af en toe komen er wat archiefbeelden voorbij, maar de meeste tijd verblijven we tussen de puinhopen. In Amatrice leidt de plaatselijke koster annex dorpshistoricus ons rond, in Tsjernobyl en het naastgelegen Pripyat gaan we mee met een toeristische toer en in Aleppo krijgen we tekst en uitleg van 2 gidsen. Die gidsen weten niet alleen alles van de plekken af, maar ze waren er ook bij toen de rampen zich voltrokken.

Het levert een documentaire op die van begin tot eind boeit. Dat ligt vooral aan de beelden – het totaal vernielde Amatrice, de spookstad Pripyat, het langzaam opkrabbelende Aleppo – maar zeker ook aan de verhalen. In Tsjernobyl is de gids van dienst een toenmalige technicus van de centrale, die veel van zijn collega’s zag sterven. Voor de gidsen uit Aleppo is de ramp te vers om er zonder emotie over te vertellen. En wij voelen mee.

In ‘Once the Dust Settles’ zien we ook waar iedere cultuur zijn troost vandaan haalt. Voor Amatrice zit die in het geloof, de Oekraïners koesteren zich in een weemoedig fatalisme, de Syriërs halen het uit trots op hun stad en een (nog wankel) vertrouwen in de toekomst. Daarmee is deze documentaire, ondanks het zware onderwerp, een redelijk hoopvolle film geworden.

Met ‘Once the Dust Settles’ voegt veteraan John Appel nog maar weer eens een fijne documentaire toe aan zijn oeuvre. Een documentaire die oog heeft voor detail, die zijn geportretteerden respecteert en waarin ieder beeld betekenis draagt. Een documentaire over rampen, noodlot, kunst als medicijn, en over dat wonderlijk veerkrachtige wezen dat mens heet.

Henny Wouters

Waardering: 4

Bioscooprelease: 20 februari 2020