Once Upon a Forest – Il était une forêt (2013)
Regie: Luc Jacquet | 79 minuten | documentaire | Nederlandse voice-over: Midas Dekkers
Er was eens een bos. De vertaling van de titel van deze documentaire, met de nadruk op de verleden tijd, spreekt voor zich. De mens heeft een slechte verstandhouding met de natuur. Boskap is aan de orde van de dag. Grote stukken tropisch regenwoud worden in Azië, Afrika en Zuid-Amerika met de grond gelijkgemaakt. En dat terwijl de bomen de longen van de wereld zijn, met hun vermogen zuurstof te produceren. Daarnaast zijn ze van grote betekenis voor het dierenrijk, de schimmels en de bacteriën. Het bos is als de vader van het leven en de diversiteit. Het verdwijnen ervan zou dus in meerdere opzichten rampzalig zijn.
‘Once Upon a Forest’ is de wake-up call die de teloorgang van het woud aan de kaak moet stellen. Met behulp van de Franse botanicus en ecoloog Frances Hallé geeft filmmaker Luc Jacquet (bekend van het Oscarwinnende ‘March of the Penguins’) een indringend beeld van de naderende ondergang. Dat doen ze door de merites en de schoonheid van het bos inzichtelijk te maken. Met een zwevende camera boven het bladerdek levert dat zeer majestueuze en scherpe plaatjes op. In één beweging zeilt de camera bijvoorbeeld van een close-up naar een krachtig totaalbeeld van een groene reus. Door dit soort bewegingen komt het bos zichtbaar tot leven. Maar ook aan de grond gebeurt er veel. De lichtinval, regisseur van de boomgroei, speelt daarin een belangrijke rol. Maar omdat die groei traag verloopt, wordt er tevens gebruik gemaakt van computeranimaties die dergelijke processen versneld kunnen afspelen. Op een aanvankelijk niet hinderlijke manier is ‘Once Upon a Forest’ daardoor niet alleen een stijloefening, maar ook een educatieve constructie. Zo wordt de wederopbouw van een gekapt bos, dat in werkelijkheid zo’n 700 jaar duurt, in vogelvlucht nagebootst. Hoewel het interessant is dat het bos zelf de hoofdrolspeler van ‘Once Upon a Forest’ is – de dieren spelen slechts een bijrol als symbiotische verwante – wordt het na verloop van tijd wel wat eentonig. Bovendien nemen de schematische computeranimaties (inclusief de onnatuurlijke versterking van het geluid) op een gegeven moment de overhand waardoor de levendigheid uit de film trekt.
Opmerkelijk is het nagesynchroniseerde commentaar van bioloog en schrijver Midas Dekkers, die zich in de film voorstelt als de eerder genoemde Frances Hallé. Het komt een beetje schizofreen en ongemakkelijk over. Zeker gezien de voortdurende aanwezigheid van Hallé in het beeld. De wetenschapper loopt regelmatig mijmerend door de oerwouden en tekent daarbij de bomen die hij tegenkomt. Die afbeeldingen zijn zeker mooi, maar het komt over alsof hij met het archiveren van de uiterlijke kenmerken van de bomen zich al heeft neergelegd bij het verdwijnen van de oerbossen. Het komt daardoor allemaal verre van strijdbaar over, een vreemde conclusie in een documentaire die de redding van de groene wildernis centraal heeft staan. De meerwaarde van deze shots zijn dus nihil en leiden af van de gewenste boodschap. Midas Dekkers heeft overigens een duidelijke en bevlogen museumstem waar het prettig naar luisteren is.
‘Once Upon a Forest’ is geenszins een slechte natuurdocumentaire geworden, maar weet het scherpe niveau waarmee het begint niet helemaal vast te houden. Toch staat de boodschap als een huis. Laat het oerwoud niet verdwijnen!
Wouter Los
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 20 maart 2014
DVD- en blu-ray-release: 6 mei 2014