Ordinary People (1980)

Regie: Robert Redford | 119 minuten | drama | Acteurs: Donald Sutherland, Mary Tyler Moore, Judd Hirsch, Timothy Hutton, M. Emmet Walsh, Elizabeth McGovern, Dinah Manoff, Fredric Lehne, James Sikking, Basil Hoffman, Scott Doebler, Quinn K. Redeker, Mariclare Costello, Meg Mundy, Elizabeth Hubbard, Adam Baldwin, Richard Whiting, Carl DiTomasso, Tim Clarke, Ken Dishner, Lisa Smyth, Ann Eggert, Randall Robbins, Cynthia Baker, John Stimpson, Liz Kinney, Rudy Hornish, Clarissa Downey, Cynthia Burke, Jane Alderman, Paul Preston, Gustave Lachenauer, Marilyn Rockafellow, Don Billett, Ronald Solomon, Virginia Long

Jarenlang heeft Robert Redford moeten vechten tegen de vooroordelen. Veel mensen zagen hem vooral als die knappe blonde god, die meer voor een aangenaam plaatje zorgde dan enige inhoud bracht. Want ook al had hij eind jaren zestig, begin jaren zeventig met films als ‘Butch Cassidy and the Sundance Kid’ (1967), ‘The Sting’ (1974) en ‘All the President’s Men’ (1976) bewezen over een flinke dosis acteertalent te beschikken, toch had hij nog altijd het gevoel niet serieus te worden genomen. Mede daarom besloot Redford in 1980 niet alleen om het prestigieuze Sundance Film Festival op te richten, maar om ook te laten zien dat hij meer in zijn mars had. Met ‘Ordinary People’ (1980) maakte hij zijn overdonderende regiedebuut. De film sleepte maar liefst vier Oscars in de wacht, waaronder die voor beste film. Redford zelf troefde bovendien Martin Scorsese – die genomineerd was voor ‘Raging Bull’ (1980) – af als beste regisseur. Of dat terecht was, daar zijn de meningen over verdeeld. Feit is wel dat ‘Ordinary People’ een prachtig familiedrama is dat absoluut tot de beste film van de jaren tachtig mag worden gerekend.

In ‘Ordinary People’ draait het om de familie Jarrett. Op het oog een modelgezin, woonachtig in een rijke buitenwijk van Chicago. Maar schijn bedriegt. Sinds de verdrinkingsdood van de oudste zoon Buck is er namelijk veel veranderd. De jongste zoon Conrad (Timothy Hutton) worstelt met schuldgevoelens en heeft recentelijk een zelfmoordpoging gedaan. Nadat hij daarvan hersteld is, probeert hij de draad weer op te pakken, maar dat gaat niet zomaar. Met zijn vader Calvin (Donald Sutherland) heeft hij een goede band, maar zijn moeder (Mary Tyler Moore) kan hij totaal niet overweg. Zij geeft hem het gevoel dat hij tekortschiet ten opzichte van zijn overleden broer, van wie ze altijd al meer heeft gehouden. Zijn vader neemt het meestal voor hem op, maar durft geen vuist te maken tegen zijn vrouw omdat hij de lieve vrede wil bewaren. De sfeer in huis is derhalve koel en afstandelijk. Omdat hij als buitenbeentje ook niet bij zijn vrienden terecht kan, besluit Conrad zijn problemen te bespreken met Dr. Tyrone Berger (Judd Hirsch). Aanvankelijk staat de jongen wat sceptisch tegenover de onorthodoxe handelswijze van de psychiater, maar langzaamaan weet deze steeds meer gevoelens bij hem los te maken. Hoe meer Conrad dankzij de hulp van Berger in staat is zijn emoties te uiten en daarmee beter weet om te gaan met de grote tragedie die zijn familie getroffen heeft, hoe groter de spanning binnen het gezin Jarrett wordt.

Op het oog lijkt het verhaal, naar een roman van Judith Guest en tot script verwerkt door Alvin Sargent (die daarvoor beloond werd met een Oscar), een familiedrama zoals er zovelen zijn. Wat ‘Ordinary People’ echter bijzonder maakt is de manier waarop een en ander wordt uitgewerkt. Het gaat hier niet om personages, maar om échte mensen, die stuk voor stuk worstelen met hun gevoelens. Timothy Hutton maakte als Conrad een overdonderend filmdebuut, wat hem direct de Oscar voor beste mannelijke bijrol opleverde. Als kijker leef je enorm met hem mee. Je ervaart welke emoties hij durft te tonen en te voelen en welke hij nog onderdrukt. Een buitengewoon knappe prestatie, zeker wanneer je je bedenkt dat Hutton hier pas twintig jaar is. Net als Conrad maken ook zijn ouders een ontwikkeling door. Mary Tyler Moore, die een Oscarnominatie verdiende met haar werk, is ijzersterk als Conrads moeder Beth. Naar buiten toe wil ze de schijn van perfectie ophouden, met haar ideale gezinnetje en beeldige huis. Voor iedereen heeft ze een glimlach klaar, behalve voor haar eigen gezin. Naar Conrad is ze afstandelijk en kil. Haar vijandigheid richting haar jongste zoon is ronduit afschrikwekkend – het zal je moeder maar zijn. En de liefde van haar man is voor haar niet meer dan een vanzelfsprekendheid.

Tussen deze twee kemphanen in staat Donald Sutherland als vader Calvin, een warme, meelevende man die kapot is van het verlies van zijn oudste zoon maar in ieder geval – als enige – in staat is om over zijn gevoelens te praten. Hij wil er voor Conrad zijn, maar heeft het gevoel dat aan zijn vrouw te moeten verantwoorden. Een prachtige rol van Sutherland, die echter door de Oscarcommissie genegeerd werd. Dat gold niet voor Judd Hirsch, die als psychiater Berger de enige objectieve steunpilaar is voor Conrad. Ook hij ontving een nominatie. Naar alle waarschijnlijkheid hebben Matt Damon en Ben Affleck Dr. Sean Maguire uit hun gelauwerde script voor ‘Good Will Hunting’ (1997) gemodelleerd naar Tyrone Berger (of regelrecht geplagieerd?). De oprechte compassie die de psychiater heeft voor zijn jonge patiënt wordt door de van de serie ‘Taxi’ bekende acteur op excellente wijze vormgegeven. Opvallende bijrollen zijn er verder nog voor debutante Elizabeth McGovern als Conrads vriendinnetje Jeannine, M. Emmet Walsh als zijn weinig begripvolle zwemcoach en Dinah Manoff als zijn tragische ‘soulmate’ Karen. Een bijzondere rol wordt gespeeld door de muziek – of juist het gebrek eraan. Redford maakt veelvuldig gebruik van stiltes, waardoor de score van Marvin Hamlisch nóg indringender overkomt. John Baileys prachtige herfstige fotografie die traag aan de kijker voortschrijdt versterkt die sfeer bovendien.

‘Ordinary People’ is een uitzonderlijke film die op een zeer rake en meeslepende wijze handelt over een gezin dat door onderhuidse spanningen en tragedie emotioneel volledig ontwricht is geraakt. Alle acteurs, met een verbluffende Timothy Hutton voorop, leveren excellente acteerprestaties, waardoor je daadwerkelijk vóelt wat zij doormaken. Regie, camerawerk en muziek zijn op sublieme wijze op elkaar afgestemd. Goed, het verhaal kabbelt wellicht wat traag voort voor het hedendaagse filmpubliek, maar een ander tempo was absoluut niet gepast geweest. Redford toont aan een meester te zijn in het creëren van sfeer en het overbrengen van emoties – waarschijnlijk lag het verhaal hem na aan het hart aangezien hij in zijn eigen gezin een en ander herkende. ‘Ordinary People’ is typisch zo’n film die je niet kijkt, maar die je vóelt en ervaart. Dit is familiedrama op z’n allerbest!

Patricia Smagge