Oscuro animal (2016)

Regie: Felipe Guerrero | 107 minuten | drama | Acteurs: Marleyda Soto, Luisa Vides Galiano, Jocelyn Meneses

Het uitbundige groen van de Colombiaanse jungle is adembenemend mooi, maar achter het natuurschoon is een constante dreiging voelbaar. Leven en dood; onschuld en wreedheid liggen hier dichtbij elkaar.

Hoewel de vrede in Colombia nog broos is en mannen en vrouwen – zeker in het binnenland – niet overal zeker zijn van hun veiligheid, is het genezingsproces begonnen. Dat betekent terugkijken op de gruwelijkheden en vele getuigenissen laten horen. Films over het Colombiaanse conflict zijn er intussen in verschillende soorten en maten en debuterend regisseur Felipe Guerrero heeft ervoor gekozen hier geen feitelijke film aan toe te voegen, maar een subtiele karakterstudie van drie vrouwen die slachtoffer zijn geworden van de gewelddadigheden.

Aan het begin van ‘Oscuro animal’ wordt een pistool close-up in beeld gebracht, vlak naast het kruis van de paramilitair die het gebruikt. Een veelbetekenend shot: op deze plek zijn de twee even wrede als effectieve wapens tegenover vrouwen. De burgeroorlog in Colombia, die met het vredesakkoord tussen de regering en de grootste guerrillagroepering FARC tot een einde lijkt gekomen, maakte tienduizenden vrouwen slachtoffer van (seksueel) geweld. Dat werd gebezigd door paramilitaire groeperingen, de guerrilla en door landelijke militairen. Vele van deze verhalen zijn de afgelopen jaren boven water gekomen.

Regisseur Guerrero heeft deze verhalen gebruikt en zoomt in op drie jonge Colombiaanse vrouwen. Hun namen lezen we pas tijdens de aftiteling, want tijdens de film wordt niet gesproken en nauwelijks iets uitgelegd. Een stroompje bloed, een rode vlek op het beddengoed, een verdwaalde schoen; dat zijn de niet mis te verstane aanwijzingen waaruit de kijker moet opmaken wat hier gebeurd is. Het dorp van Rocío is verwoest. Haar familie is verdwenen en de omgeving omringd door vijanden. Ze besluit naar de stad te trekken. ‘La Mona’ wordt stelselmatig verkracht door een paramilitair en na de zoveelste keer steekt ze hem neer met een keukenmes en slaat op de vlucht. Nelsa is zelf lid van een paramilitaire eenheid en wordt daar als seksslavin gebruikt door de commandant. Na de zoveelste onmenselijke handeling besluit ze te ontsnappen. De drie vrouwen nemen het heft in eigen hand en trekken naar de Colombiaanse hoofdstad.

Aangezien de vrouwen niet spreken, moeten de beelden dat des te meer doen. De gruwelijke context wordt vooral gesuggereerd; van de gewelddadigheden zelf zien we weinig. Maar van de gepijnigde gezichten van de vrouwen valt een wereld aan ellende af te lezen. De keuze voor het ontbreken van dialoog lijkt aanvankelijk een opgave, maar blijkt te werken. Al zijn er momenten waarop een paar zinnen niet erg waren geweest. Ook de afwezigheid van een soundtrack – behalve de treffende agressieve muziek die af en toe uit een van de soldatenradio’s schalt – is een bijzondere keuze. Juist daardoor voel je je als kijker omringd door de jungle, met haar kakofonie aan dierengeluiden, kabbelende wateren en kletterende regens.

De bar waar Nelsa en haar compagnon een biertje drinken, de rivier waarin de soldaten ontspannen, dominostenen op tafel, de vogelgeluiden, het groene bladerdek: in combinatie met de kalme cameravoering zijn er momenten waarop het leven zijn gangetje wel lijkt te gaan. De beelden zouden herkenbaar Colombiaans kunnen zijn en zelfs positieve gevoelens opwekken. Regisseur Guerrero, die zelf al jaren niet meer in zijn moederland woont, heeft dat gevoel misschien willen delen en daarom niet alles gitzwart afgebeeld. Maar juist dan slaat hij toe en drukt de film de kijker met de neus op de feiten. Zo is er de confronterende scène waarin de bus die Rocío richting Bogotá brengt, wordt aangevallen. De passagiers die bij deze aanval om het leven komen, worden door de overlevenden van een geïmproviseerde begrafenis in het bos voorzien.

De ogenschijnlijke apathie waarmee dit gebeurt, steekt. Wantrouwen zit diep. Het ‘donkere beest’ uit de titel is ook de oorlog zelf, het geweld dat zich diep geworteld heeft in de hoofden van de vrouwen. Het kleine sprankje hoop komt van de andere vrouwen, jong en oud, die de drie personages onderweg ontmoeten.

De regisseur en zijn cameraman hebben opvallende keuzes gemaakt voor het in beeld brengen van de natuur versus de stad die juist – ondanks wat haar rauwe en grauwe voorkomen doet verwachten – veiligheid biedt. De ingewikkelde tegenstrijdigheden die stad en platteland in Colombia hebben, worden zo subtiel aangestipt in ‘Oscuro animal’. Samen met de aanwezige symboliek in de film geeft dit voldoende stof tot nadenken.

Ruby Sanders

Waardering: 4

Bioscooprelease: 27 april 2017
On demand release (via Picl): 28 april 2017