Out of the Past (1947)
Regie: Jacques Tourneur | 97 minuten | drama, thriller, misdaad | Acteurs: Robert Mitchum, Jane Greer, Kirk Douglas, Rhonda Fleming, Richard Webb, Steve Brodie, Virginia Huston, Paul Valentine, Dickie Moore, Ken Niles, Brooks Benedict, Oliver Blake, Eumenio Blanco, Wesley Bly, Mildred Boyd, Hubert Brill, James Bush, Ted Collins, James Conaty, Homer Dickenson, Lee Elson, Jess Escobar, Mary Field, Adda Gleason, Theresa Harris, Harry Hayden, John Kellogg, Mike Lally, Primo López, Philip Morris, Bill Wallace, Sam Warren, Frank Wilcox
De jaren veertig waren de hoogtijdagen van Humphrey Bogart. Met films als ‘The Maltese Falcon’ (1941), ‘Casablanca’ (1942), ‘The Big Sleep’ (1946) en ‘Dark Passage’ (1947) zou hij zich onsterfelijk maken als held van het witte doek. Een veelgevraagd acteur als Bogart kon onmogelijk alle rollen aannemen waar hij voor gevraagd werd en dus bleven er soms wat krenten in de pap over voor andere acteurs. In een enkel geval liep de Hollywoodlegende zelfs rollen mis buiten zijn eigen wens om. Toen Bogart halverwege de jaren veertig het script voor ‘Out of the Past’ (1947) voorgeschoteld kreeg, was hij direct dolenthousiast. De hoofdpersoon uit het verhaal, de hardboiled privédetective Jeff Bailey, heeft veel weg van de rol die Bogart speelde in ‘The Maltese Falcon’, de rol die in feite zijn doorbraak forceerde. Juist dat sprak hem zo aan in het scenario. Maar Bogart stond onder contract bij Warner Brothers en die studio was niet van plan de rechten van het script te kopen. Het scenario kwam in handen van concurrent RKO, die van ‘Out of the Past’ een memorabele film noir maakten.
Hoofdrolspeler Robert Mitchum was de tweede die in zijn vuistje lachte. De rol van Jeff Bailey katapulteerde de immer coole en heerlijk nonchalante acteur rechtstreeks naar het supersterrendom. Mitchums Bailey is een privédetective die zijn vak vaarwel probeert te zeggen na enkele nare ervaringen. Als garagehouder tracht hij een nieuw leven op te zetten met zijn vriendin Ann (Virginia Huston). Zijn anonimiteit is echter van korte duur wanneer kleerkast Joe Stephanos (Paul Valentine) hem in opdracht van beroepsgokker Whit Sterling (Kirk Douglas) op weet te sporen. Whit is enige tijd geleden neergeschoten door zijn geliefde Kathy (Jane Greer). Sindsdien is zij uit zijn leven verdwenen, evenals 40.000 dollar. Whit wil zijn vrouw en zijn geld terug en vraagt Jeff om op onderzoek uit te gaan. Enigszins op zijn hoede neemt Jeff de klus aan, het bloed kruipt tenslotte waar het niet gaan kan. Hij treft Kathy in Mexico. Zij vertelt hem precies te weten hoe de vork in de steel zit, maar niets te weten over het verdwenen geld. Jeff gelooft haar, valt voor de charmes van deze femme fatale en vertelt Whit dat hij haar niet heeft kunnen vinden. Al gauw komt echter uit dat Kathy niet zo lieflijk is als ze eruit ziet…
Geeft Kathy echt om Jeff? Houdt ze van hem, ondanks haar onvermogen om voor hem moeilijke situaties te doorstaan en ondanks haar fatalistische houding tegenover de liefde? En hoe oprecht is Jeff tegenover haar? Is hij nogmaals voor haar bezweken? Deze vragen spoken door je hoofd tijdens het zien van ‘Out of the Past’. Zoals het in dit genre hoort, blijven in deze film de raadselen rond een noodlottige liefde onopgehelderd. Wie liegt er, wie is eerlijk? Niemand is te vertrouwen en dat maakt het kijken naar een film noir van dit kaliber zo onweerstaanbaar. Grote man achter deze film is de van oorsprong Franse regisseur Jacques Tourneur, die in 1942 met het zowel artistiek als commercieel geslaagde ‘Cat People’ naam maakte in de Verenigde Staten. Tourneur was een meester in het creëren van de juiste stemming en sfeer en die vaardigheid kwam hem goed van pas bij het maken van ‘Out of the Past’. De typische film noir look – met opvallend gebruik van schaduwen en contrast – is hier zeker aanwezig, maar minder overheersend dan in bijvoorbeeld ‘Double Indemnity’ (1944). Het maakt ‘Out of the Past’ een film die prettig en gemakkelijk wegkijkt en letterlijk en figuurlijk wat lichter is dan zijn genre- en tijdgenoten.
Inhoudelijk is dit overigens wel een echte film noir. In het scenario van Daniel Mainwaring, die zelf het script schreef, zijn alle vaste elementen van het genre aanwezig: de leugenachtige femme fatale die door haar schoonheid met bijna alles wegkomt, het ellendige verleden dat bovenkomt en de hoofdfiguur vernietigt en de gevatte, wereldwijze privédetective die meer dan eens de fout maakt toe te geven aan zijn hartstocht. Mitchum zet deze figuur overigens vrijwel perfect neer. Net als Humphrey Bogart heeft hij een bepaalde innerlijke rust over zich, waardoor hij onafhankelijkheid en zelfvertrouwen uitstraalt. Maar anders dan de behoedzame Bogart speelt Mitchum de rol van Jeff losjes en nonchalant, wat zijn kwetsbaarheid niet alleen geloofwaardig maar ook tragisch maakt. Hij maakt het personage menselijker dan Bogart dat ooit had kunnen doen. Overigens verdienen ook de andere acteurs een pluim. Met name Jane Greer is uitzonderlijk, evenals Rhonda Fleming die een wat kleinere, maar even indrukwekkende bijdrage levert. Kirk Douglas als gokkoning is eveneens een aangename verrassing. De technische aspecten van deze film zijn tot in de puntjes verzorgd.
‘Out of the Past’ is een film die niet altijd op waarde is geschat. Pas in 1991, toen de film de National Registry Award won, erkende men dat dit een van de beste films noirs is uit de jaren veertig. Een terechte bekroning: beter laat dan nooit. ‘Out of the Past’ is in feite een bijzonder tragische film over een man die geteisterd wordt. Door zijn verleden, dat hem maar blijft achtervolgen. Door de misdaden die hem ten onrechte in de schoenen worden geschoven. Door een beeldschone maar fatale vrouw die hem stevig in haar greep heeft. Deze tragische jongeman wordt op sublieme wijze geportretteerd door de heerlijk nonchalante Robert Mitchum. Tel al deze aspecten bij elkaar op en je krijgt een donkere, cynische prent met een intelligent script, vlijmscherpe dialogen en een slotakkoord dat je niet gauw meer loslaat. Aanrader!
Patricia Smagge