Paper Clips (2004)
Regie: Joe Fab, Elliot Berlin | 82 minuten | documentaire | Met: Tom Bosley, Linda Hooper, Sandra Roberts, Dagmar Schroeder-Hildebrand, Peter Schroeder, David Smith
In de documentaire ‘Paper clips’ leer je over het gelijknamige project dat een groep schoolkinderen uit het Amerikaanse dorp Whitwell tussen 1999 en 2003 heeft opgestart. De opdracht was bedoeld om meer te weten te komen over de verschrikkingen van de concentratiekampen. Het doel was om zes miljoen paperclips te verzamelen en die te verwerken in een project. Iedere verzamelde paperclip staat symbool voor het leven van een Holocaust-slachtoffer. Whitwell vergaart landelijke bekendheid met het project en uiteindelijk leidt die aandacht tot een eigen monument.
Het uitgangspunt van deze documentaire valt te prijzen. De verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog kunnen niet vaak genoeg verteld worden om lering uit te trekken. Helaas is de uitwerking van de film niet erg geslaagd. ‘Paper Clips’ is een kneuterig gemaakt verslag over een uit de hand gelopen schoolproject. Na afloop van de film heb je veel stichtelijke woorden, slepende vioolmuziek en een hoop lieve mensjes gezien. Maar diepgang of objectiviteit zijn niet te bespeuren in deze docu.
‘Paper Clips’ draait om het enthousiasme van een hechte (school)gemeenschap. Studenten en docenten werken hard aan hun project en leren ondertussen veel over de Holocaust. De schoolopdracht komt onder de aandacht van allerlei mensen, zoals Holocaust overlevers die bereid zijn om hun ervaringen te delen. Het blijft indrukwekkend om uit de mond van een oude man of vrouw te horen hoe zij zestig jaar geleden door een onvoorstelbare hel gingen. De schoolkinderen zijn zichtbaar aangeslagen na het horen van die verhalen. Op deze momenten is ‘Paper Clips’ een beklemmende film. Helaas zijn de bedoelingen wel goed, maar is de uitwerking erbarmelijk.
Joe Fab en Elliot Berlin dikken hun film nogal overdadig aan. Gedurende de hele film wordt je getrakteerd op vet aangezette (viool)muziek en gedramatiseerde one liners. ‘Paper Clips’ is een dichtgeplamuurde docu: wordt het droevig dan zwelt de muziek aan, terwijl een komisch moment vergezeld wordt met koddige deuntjes. Ook de boodschap van verdraagzaamheid is nogal overdadig aanwezig. Te kust en te keur dreunen de docenten op hoe ze “betere mensen zijn geworden door het project” en “hoe blij ze zijn om in een verdraagzaam land als Amerika te wonen.” Dat objectiviteit ontbreekt in deze docu maakt de zaak er niet beter op. Elk personage dat voorbij komt is lief, dapper en een goed mens. Zelfreflectie is niet te vinden: Whitwell is het vleesgeworden paradijs.
Het project dat is uitgevoerd is valt zeker te prijzen, maar de geglorificeerde manier waarop het in beeld is gebracht gaat over de top. De borstklopperij gaat vooral ten koste van de kinderen zelf. De kids komen amper aan bod, terwijl de docenten alle tijd opslokken om te vertellen hoe geweldig hun pupillen zijn. Hoe de kinderen denken over het project en wat ze ervan opgestoken hebben is niet uit hun mond te horen. Jammer, een gemiste kans.
Je kunt ‘Paper Clips’ het beste vergelijken met een 82 minuten durende reportage in de ‘Hart van Nederland’ traditie. Een gekleurd verslag dat mikt op de gulle lach en goedkope tranentrekkerij. Voor de kijker die niet vies is van een optimistische boodschap in deze cynische tijd is dit zoete filmpje een aanrader. Vergeet achteraf niet je tanden te poetsen, want het glazuur springt tijdens het kijken gegarandeerd van je tanden.
Frank v.d. Ven