Patria (2014)

Regie: Klaas van Eijkeren | 77 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Timothy Flohr, Ricardo Esser, Gabriel van Eekelen, Tijs Huys, Pascal Vugts

‘Patria’ vertelt het waargebeurde verhaal over Arthur Knaap (Timothy Flohr), een jongeman van Nederlands-Indische afkomst, die in Parijs woont. Zijn vader Otto is er kunstcriticus voor de Telegraaf. Als in augustus 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbreekt neemt Arthur dienst in het Vreemdelingenlegioen. Zijn eigen land is immers neutraal en hij zit vol met romantische idealen, een hang naar avontuur en wil hij iets terugdoen voor Frankrijk. Samen met zijn vriend Martinus ‘Tinus’ Kriens (Gabriel van Eekelen) meldt hij zich aan. Dat gaat nog relatief simpel. Na vier weken training wordt zijn bataljon naar het front bij Frise gestuurd. Dan verandert de situatie snel en wordt de oorlog een grote desillusie. De oorlog is niet met Kerstmis afgelopen, zoals zovelen verwachtten. Vrienden sneuvelen, de oorlog in de loopgraven sleept zich maar voort en ook als er niet gevochten wordt, zijn de leefomstandigheden zwaar. We zien Arthur veranderen, cynischer worden, terwijl hij steeds beter wordt in waarvoor hij soldaat is: vechten en ‘de Hun’ (de Duitsers) doden.

De film gebruikt ook de oorspronkelijke brieven die Arthur en zijn familie met elkaar uitwisselden door er regelmatig uit te citeren, wat het geheel een onmiskenbare authenticiteit meegeeft. De cameravoering van Niklaas Hoyng en Ronald van der Kolk is inventief en kan zich meten met internationale producties. Met name de slagveldscènes zijn sterk en brengen de chaos, de angst en de man-tegen-man gevechten in de loopgraven overtuigend tot leven. Ook een compliment voor de special effects en geluidsmensen, die ervoor zorgen dat de explosies van granaten en de inslagen van de kogels ook in de huiskamer impact hebben.

Het einde van de film – zonder het verloop verder te verraden – brengt de tragiek van de Eerste Wereldoorlog door middel van radio ijzersterk naar voren: de ene oorlog zorgt voor het ontstaan van de andere. Daar had niemand op gerekend in die zomer van 1914.

Acht jaar was filmmaker Klaas van Eijkeren bezig om zijn debuutfilm gemaakt te krijgen. Dat vraagt een enorme inspanning vraagt aan tijd en energie en getuigt van zijn commitment – en wie weet heeft die lange aanlooptijd ook geholpen om zijn visie aan te scherpen voordat hij ging draaien. Het minuscule budget is uiteraard zichtbaar, maar door slimme technieken in cameravoering, belichting en montage en door dicht op de personages te blijven, wordt dat nadeel een stuk kleiner. ‘Patria’ is ook veel beter dan je op grond van het schamele budget – 15.000 euro – zou mogen verwachten. Het is een knappe prestatie om met minimale middelen een historische film te maken, maar dat er veel liefde en aandacht in ‘Patria’ is gegoten, moge duidelijk zijn. Het is bovendien bijzonder interessant dat er nu een vergeten onderdeel van onze geschiedenis hier belicht wordt: dat Nederlandse jongens meevochten in de Eerste Wereldoorlog in dienst van het Franse Vreemdelingenlegioen. De titel is bijzonder: Patria betekent immers vaderland, terwijl het Vreemdelingenlegioen bestaat uit een lappendeken aan nationaliteiten die vechten voor ‘la France’, zoals in de film geschreeuwd wordt voor men ten aanval trekt. Wat Arthurs diepere motivatie is – en die van zijn strijdmakkers – wordt nooit echt helemaal duidelijk. Wat beweegt je om een vreemd land te verdedigen tegen een buitenlandse invasie? Waarom vecht je door? Wat is hun band met Frankrijk? Als kijker komen we wel wat te weten over Arthur, Tinus, De Rooij en Jules, maar het is te weinig om je echt met de personages te kunnen identificeren.

De film is dus zeker niet perfect: zo zijn niet alle acteurs even goed, er wordt erg nadrukkelijk gearticuleerd en de voice-overs komen soms wat erg voorgedragen en daarmee gekunsteld over. Maar wie heeft dat in een willekeurige (zwaar gesubsidieerde) Nederlandse film nìet eerder gezien? Zie dus de schoonheidsfoutjes en de beperkingen van het budget door de vingers en dan zie je gewoon een boeiende en knap gemaakte film.

Hans Geurts

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 25 september 2014
DVD-release: 25 november 2014