Pelikan Blue – Kék Pelikan (2023)

Regie: László Csáki | 79 minuten | animatie, documentaire | Originele stemmencast: Nóra Trokán, Vivien Rujder, Szabolcs Thuróczy, Renátó Olasz, Gábor Csöre, Judit Csoma, Miklós Kapácsy, Ágoston Kenéz, Tegyi Kornél, Börcsök Olivér Benjámin, Norman Lévai, Vilmos Vajdai, István Kálmánczhelyi

Wat heb je aan vrijheid als je er geen gebruik van kunt maken? De essentie van vrijheid ligt in het benutten ervan. Wat heb je aan de mogelijkheid om te kiezen als je nooit een keuze maakt? Wat heb je aan de kans om te ontdekken als je nooit buiten je vertrouwde omgeving treedt? Vrijheid is verspild wanneer ze ongebruikt blijft. Wanneer angst, gemakzucht of besluiteloosheid ons ervan weerhouden om voluit te leven. Echte vrijheid is niet alleen een concept; het is een handeling, een manier van denken, een manier om het leven met intentie en moed te omarmen.

In mei 1989 begon Hongarije als eerste Oostblokland het IJzeren Gordijn af te breken door de grenshekken met Oostenrijk te verwijderen. Dit leidde uiteindelijk tot de val van de Berlijnse Muur en de instorting van communistische regimes in heel Oost-Europa, met als gevolg een tijdperk van vrijheid. Maar voor de meeste Hongaren was er nog geen sprake van vrijheid. De fysieke barricade die het IJzeren Gordijn was, maakte plaats voor een financiële barrière. Zeker studenten hadden niet de financiële mogelijkheden om rond te reizen.

Volgens Petya (Tegyi Kornél), Laci (Ágoston Kenéz) en Ákos (Norman Lévai) was de enige oplossing voor dit probleem het vervalsen van treintickets. Door te experimenteren met verschillende schoonmaakproducten kwamen ze erachter dat ze de blauwe inkt (van het merk “Pelikan”) die op het carbonpapier zat waarmee de tickets werden gemaakt, konden verwijderen. Met deze lege tickets lag Europa voor hun voeten, en zolang ze de juiste informatie maar op de tickets zetten, was geen bestemming onbereikbaar.

Wat begon als een project om met zijn drieën hun nieuwgevonden vrijheid te kunnen benutten, veranderde in de loop der jaren in een handeltje dat duizenden (veelal jonge) Hongaren van goedkope tickets voor bestemmingen door heel Europa voorzag.

‘Pelikan Blue’ is László Csáki’s manier om dit verhaal op een geanimeerde semi-documentaire manier met de wereld te delen. “Semi-documentaire” omdat de film zich als een documentaire presenteert, maar onduidelijk is in hoeverre het verhaal van de drie hoofdpersonages werkelijk is gebeurd. Het vervalsen van treinkaartjes om Europa te kunnen ontdekken was in de jaren 90 in ieder geval een bekend probleem in Hongarije. Al zou je het misschien beter een oplossing kunnen noemen, want wie is er nu echt slechter van geworden?

Wat begon als een persoonlijke zoektocht naar avontuur en vrijheid, transformeerde in een daad van bevrijding voor duizenden Hongaren die anders nooit in staat zouden zijn geweest om Europa te ontdekken. De film is soms bloedstollend door de riskante vervalsingen die de jongens maken en het kat-en-muis-spel met de politie en de Hongaarse Spoorwegen. Toch verliest de film nooit zijn menselijke kant, en benadrukt het hoe hun kleine misdaden een grotere mogelijkheid creëerden voor velen.

De animatiestijl van ‘Pelikan Blue’ doet denken aan die van “King of the Hill”. De gelijkenissen zijn bijna griezelig. Het kleurrijke geheel en de likeability van onze drie wetteloze wereldreizigers maken ‘Pelikan Blue’ een feestje om naar te kijken en zetten je tegelijkertijd aan het denken. De film is zeker voor de wat jongere kijker een reminder dat, nog niet zo heel lang geleden, voor een groot gedeelte van het toch zo vrije Europa de vrijheid die wij nu ervaren, niet zo vanzelfsprekend was.

‘Pelikan Blue’ veroordeelt de misdaden van onze globetrotters niet. In 2014 blikken de drie nog eens terug op hun bagatelcriminaliteit en komen tot de simpele conclusie: “Wie heeft hier nu onder geleden? De treinen hadden hoe dan ook gereden.” Misschien moeten we het ook niet moeilijker maken dan dat.

Jelco Leijs

Waardering: 4

Speciale vertoning: Kaboom Animation Festival 2025