Pepe (2024)

Recensie Pepe CinemagazineRegie: Nelson Carlo de Los Santos Arias | 122 minuten | drama | Acteurs: Jhon Narváez, Fareed Matjila, Nicolás Marín Caly, Jorge Puntillón García, Harmony Ahalwa, Steven Alexander

Met een geschat vermogen van ruim 60 miljard dollar was de Colombiaanse drugsbaron en leider van het beruchte Medellínkartel Pablo Escobar in zijn hoogtijdagen (late jaren tachtig tot en met de vroege jaren negentig van de twintigste eeuw) een van de rijkste mensen op aarde. Escobar besteedde een deel van zijn astronomische rijkdom aan het creëren van een persoonlijke dierentuin vol exotische creaturen op zijn landgoed Hacienda Nápoles.

In 1993 werd de cocaïnekoning tijdens zijn arrestatie neergeschoten door een elite-eenheid van de Colombiaanse politie. Na de dood van Escobar werd zijn privédierentuin ontmanteld en kregen de meeste dieren die er resideerden een nieuw onderkomen. Behalve de nijlpaarden. Die ontsnapten en planten zich tot op de dag van vandaag vrolijk voort in de Magdalena-rivier. De uit Afrika afkomstige dieren gedijen prima in de Zuid-Amerikaanse warmte en vinden in de jungles van Colombia meer dan voldoende plantaardig voedsel om hun kolossale eetlust te stillen. Waar ze op hun thuiscontinent alleen incidenteel iets te vrezen hebben van leeuwen en (grote groepen) gevlekte hyena’s, ontbreken predatoren die een nijlpaard aankunnen in Colombia helemaal. Zeker nu grote delen van het zwarte continent jaarlijks zuchten onder verzengende hittegolven en catastrofale droogtes, is het Colombiaanse klimaat zelfs beter geschikt voor de olijke rivierreuzen dan hun oorspronkelijke leefgebieden.

‘Pepe’ is een experimentele, op zijn zachtst gezegd nogal aparte film die je kunt zien als het postmortale relaas van de enige vertegenwoordiger van zijn soort die in het Zuid-Amerikaanse land is gedood. Pepe, een nakomeling van de nijlpaarden die Escobar naar Colombia liet verslepen, blikt vanuit de dierenhemel terug op zijn bewogen leven en vertelt, afwisselend in het Afrikaans, Spaans en Mbukushu (een dialect uit Namibië), op fragmentarische wijze het verhaal. Pepe heeft geen besef van tijd, maar weet dat hij dood is. Hij is zich alleen bewust van het verleden dat hem achtervolgt in het hiernamaals.

Visueel gezien is ‘Pepe’ een bont, af en toe wonderlijk allegaartje van verschillende filmstijlen en narratieve deelthema’s. Zwart-wit en kleur wisselen elkaar veelvuldig af, net als kraakheldere digitale beelden en korrelige shots op 16mm-filmformaat. De nijlpaardopnamen zijn soms van een artistiek meesterlijke kwaliteit. Neem bijvoorbeeld de in het nachtelijk duister geschoten scène waarin de weerspiegeling van de maan een smal, zilveren spoor snijdt op de bovenkant van het zwarte water waarin twee nijlpaarden vredig ronddobberen.

Geografisch schieten we heen en weer tussen Namibië en Colombia, terwijl tussen de bedrijven door ook nog de strapatsen van het vrolijke en vindingrijke tekenfilmnijlpaard Pepe Pótamo de revue passeren. Prachtige, langzaam en bedachtzaam uitzoomende dronebeelden van nijlpaarden in de rivier verlenen de film een grootsheid die regisseur Nelson Carlo de Los Santos Arias geregeld afwisselt met intieme portretten van het dorpsleven in de gemeenschappen langs de Magdalena. Een goed voorbeeld van het laatste is het vehemente gekibbel tussen de visser Candelario en zijn vrouw Betania. Als Candelario bij het uitwerpen van zijn net opgeschrikt wordt door het plotselinge opduiken van een nijlpaard, is hij aanvankelijk bevreesd om weer de rivier op te gaan. Betania wantrouwt de verhalen van haar man over een gigantisch, vreemd en angstaanjagend rivierbeest en kapittelt Candelario over zijn vermeende luiheid, onbetrouwbaarheid en magere vangsten. Als een temperamentvolle latino met een gezonde dosis machismo laat Candelario dat natuurlijk niet over zijn kant gaan. Na een hoogoplopende ruzie met zijn vrouw vaart hij met twee kompanen uit om zijn gelijk te bewijzen.

Buiten deze microblik op de omgang van de lokale bevolking met de nijlpaarden, bekijkt en duidt Santos Arias het lot van Pepe ook vanuit een breder filosofisch perspectief. Hij legt pijnlijk bloot hoe pervers en hypocriet het eigenlijk is dat we een dier doden dat dankzij de mens en geheel buiten zijn schuld beland is in een vreemde omgeving en alleen zijn natuurlijke instincten en gedrag volgt. Als slachtoffer van menselijke hybris wordt Pepe gestraft voor het leven dat zijn onderdrukker hem heeft opgelegd. Het ruminerende nijlpaard staat in deze film ook symbool voor de lokale samenleving, die immers grotendeels het resultaat is van de genocide op de inheemse bewoners en de monsterlijke mensenhandel waarop de Europese machten in een verder verleden hun bloedige koloniale rijken in Latijns-Amerika bouwden.

Sowieso verhult de semantische acrobatiek waarmee we veel van onze wandaden moreel rechtvaardigen dat de mens in de basis weinig verschilt van andere dieren. Pablito, een van Pepe’s familieleden, gebruikt tomeloze agressie om zijn positie als alfamannetje veilig te stellen en Pepe uit de kudde te verdrijven. Net als Escobar bouwt Pablito zijn heerschappij op geweld en het inboezemen van angst, al gaat de riviergigant daarin lang niet zo ver als zijn menselijke naamgenoot. Ook de manier waarop Pepe en Escobar aan hun einde komen vertoont gruwelijke overeenkomsten. In beide gevallen zien we een levenloos en bebloed lichaam liggen dat omringd is door zwaarbewapende mannen in uniform die neerkijken op de gevelde trofee.

Dankzij de onconventionele aanpak van Santos Arias is ‘Pepe’ op veel vlakken een buitengewoon interessante film die diepere gronden heeft dan je op het eerste gezicht verwacht. Toch had de film met een preciezere focus een nóg sterker statement tegen de uitbuiting van dieren en (post)kolonialisme kunnen zijn. Het verhaal meandert wat veel en is op momenten te fragmentarisch en wijdvertakt. Ruim anderhalf in plaats van twee uur was voldoende geweest om deze eigenzinnige, gelaagde en exquise parabel over een nijlpaard, natie, continent en de menselijke natuur te vertellen.

Frank Heinen

Waardering: 3.5

VOD-release: 10 januari 2025 (MUBI)