Perla (2025)

Regie: Alexandra Makarová | 108 minuten | drama | Acteurs: Rebeka Poláková, Carmen Diego, Simon Schwarz, Hilde Dalik, Zuzana Konecná, Noel Czuczor, Ivan Sándor, Ingrid Timková, Ivan Romancík, Frantisek Beles, Bence Hégli

Juist als je een goede moeder wilt zijn, is de kans het grootst dat je in de val loopt. Dat is wat Perla overkomt als ze het goede wil doen voor haar dochter Julia. Ze zet haar comfortabele leven in Wenen op het spel om haar dochter in contact te brengen met Julia’s vader Andrej, die achtergebleven is in communistisch Tsjecho-Slowakije. We schrijven 1981.

Dat het communistische regime een zwaarwegende rol speelt in ‘Perla’ blijkt mede uit het allereerste begin: we horen een radiobericht van 20 augustus 1968. De Russen, samen met troepen uit de andere landen van het inmiddels ter ziele gegane Warschau-pact, overvallen het toenmalige Tsjecho-Slowakije om de Praagse lente, aangesticht door Alexander Dubcek neer te slaan. Na de invasie ontvluchtten veel inwoners het land omdat ze niet meer wilden leven onder de communisten. Zo ook Perla (zeer overtuigend gespeeld door de Slowaakse Rebeka Polaková (1986)). Eenmaal gevestigd in Wenen probeert ze met haar dochter een geregeld leven te leiden. Ze is zelf succesvol als kunstschilder en haar dochter Julia blijkt zeer muzikaal te zijn.

‘Perla’ is genomineerd voor beste film bij het Internationaal Filmfestival van Rotterdam (2025). Regisseur Alexandra Makarová brengt gebeurtenissen in beeld die ze zelf had kunnen meemaken, of wie weet, zelf heeft meegemaakt. Haar eigen moeder heeft als het ware model gestaan voor de rol van Perla. Voor de kijker is dat eigenlijk niet uit de film te halen maar Makarová heeft uitdrukkelijk het perspectief van haar grootmoeder willen hanteren. Zelf bijna permanent in een oorlogssituatie geleefd hebbende moet die nu verduren dat ook haar dochter (de moeder dus van Makarová) angst en dreiging mee moet maken. En ook háár dochter, hoewel levend in een vrij land, is zich bewust van de geschiedenis van haar familie en ervaart langs die weg eigenlijk ook angst en verdriet. Het actuele thema van de transgenerationele traumatische overlevering, de ‘erfenis van het verdriet en de angst’ is dus overduidelijk aan de orde in de familie van de regisseur. Die wetenschap verplicht ons om ook met dat oog te kijken naar ‘Perla’.

Onze aandacht in de film is dus permanent gevestigd op Perla en haar dochter. Dit effect wordt nog vergroot door het gebruik van het ‘academy ratio’, een frame-maat van 4:3. Hierdoor ontstaat het effect van een compact scherm waar alleen het hoognodige op te zien is. Het gebruik van de brede schermen lijkt tegenwoordig voor arthousefilms enigszins af te nemen ten bate van de kleinere formaten zoals het 4:3 formaat, dat een veel intiemer beeldoppervlak geeft: er staan in principe geen onnodige figuren of andere details op. We zitten dichter op de personen en de personen zitten dichter op elkaar.

Regisseur Makarová gebruikt in ‘Perla’ de camera als een doorgeefluik voor beelden. Vaak blijft de camera even hangen als de personages het beeld al hebben verlaten, als om te tonen dat de ruimte nog steeds bestaat ook als zijn de personages weg. Vaak ook worden de opnames gemaakt vanuit een op afstand liggend camerastandpunt, als om te zeggen: ook al zit de camera er niet boven op, maar wat u ziet als kijker gebeurt wel degelijk.

Het zijn allemaal bijzondere elementen van ‘Perla’ waardoor je als kijker toch goed kunt meeleven met de hoofdpersonen. Dat meeleven is echt wel aan de orde want Perla neemt besluiten die ze, achteraf bekeken, beter niet had kunnen nemen. Ze besluit na het contact met haar ex-partner om samen met haar huidige partner Josef (Simon Schwarz die al eerder samenwerkte met Makarová in ‘Zerschlag mein Herz’ uit 2018) af te reizen naar Tsjecho-Slowakije om haar dochter nog één keer in contact te brengen met haar vader Andrej (Noël Czüczor) die zegt kanker te hebben. Die ontmoetingen verlopen niet erg soepel. Bovendien besluit ze om niet terug te keren naar Wenen met Josef en haar dochter, maar om de urnen met as van haar ouders in een klein dorp op te gaan halen. Vanaf dat punt gaat het goed mis.

Hoewel de thema’s die de film bedient, transgenerationele angst en verdriet, feminisme (in haar keuzes laat Perla zich vooral leiden door haar eigen wensen en minder door die van haar dochter en haar partner), van grote waarde zijn, zijn er toch elementen in de film die rauw op het dak kunnen vallen. Er is een aantal scènes met expliciete sex en geweld in combinatie daarmee. Het is niet duidelijk wat de bedoeling hiervan is. Ook hier functioneert de camera als doorgeefluik van het gebeuren, er volgt geen commentaar. Als de functie daarvan in ‘Perla’ is om te laten zien hoe en welke trauma’s ontstaan kun je er als kijker nog enig begrip voor hebben. Toch had de film ook heel goed zonder gekund. Ook is het vreemd dat Perla eenmaal in haar vaderland gearriveerd een vals Oostenrijks paspoort blijkt te hebben terwijl ze toch keurig met Josef is getrouwd. Dit laatste is misschien enigszins van ondergeschikt belang, maar de kijker kan zich er wel aan storen. Verder zit ‘Perla’ echt wel goed in elkaar, het is met veel inlevingsvermogen gemaakt en het behandelt actuele thema’s.

Ton IJlstra

Waardering: 3.5

Speciale vertoning: IFFR 2025
Bioscooprelease: 19 juni 2025