Phir Milenge (2004)

Regie: Revathi | 180 minuten | drama | Acteurs: Salman Khan, Abhishek Bachchan, Shilpa Shetty, Mita Vasisht, Revathi    

Bollywood verbreedt zijn horizon. Niet alleen actiefilms en luchtige kost over driehoeksverhoudingen vormen het repertoire van deze filmindustrie. ‘Phir Milenge’ (“tot wederziens”) laat zien dat er ook plaats is voor zwaardere thema’s. Het is voor het eerst dat er een moeilijk en gevoelig onderwerp als AIDS wordt behandeld in een film uit India, dat hier voorheen nauwelijks bespreekbaar was. Daarvoor alleen al verdient deze film een ster. Daarnaast valt het te prijzen dat ‘Phir Milenge’ zo’n ingetogen werk is geworden, zonder veel melodrama of prekerigheid, een gevaar dat toch wel aanwezig is.

De film heeft het verhaal grotendeels “geleend” van Jonathan Demme’s ‘Philadelphia’ (1993) met in de hoofdrollen Tom Hanks en Denzel Washington. Ook in die film vecht een met HIV besmet persoon zijn ontslag aan met de hulp van een (op een gegeven moment) gedreven advocaat. Naast deze centrale premisse zijn er ook specifieke scènes en iconografie uit die film overgenomen. Zo komt een aantal keer het beeld terug van iemand die zijn hand terugtrekt, of zich lichamelijk afzijdig houdt bij de kennismaking met de met HIV besmette Tamanna. Ook de beoordeling van het werk van Tamanna door superieuren of cliënten blijkt in de rechtszaal ineens in negatieve zin niet meer te stroken met eerdere verklaringen. Verder komt het beeld van de stervende Rohit, die met zuurstofmasker in bed ligt, erg bekend voor (al ziet Rohit er niet half zo ziek uit als Tom Hanks’ personage in ‘Philadelphia’).

De rechtbankscènes zijn, zeker voor diegenen die bekend zijn met Demme’s film, weinig boeiend. En hoewel de advocate van de verdediging op een interessante, meedogenloze manier wordt neergezet door Mita Vasisht, is Bachchan wat mat in dit gedeelte van de film. Hij mist de juiste geestdrift in zijn eindpleidooi om de kijker goed bij zijn verhaal en zaak te betrekken. Misschien had het ook gescheeld als hij dit pleidooi niet in het Engels maar in het Hindi had gehouden: in zijn moedertaal zou zijn relaas wellicht wat natuurlijker uit zijn mond gerold zijn, terwijl het nu wat melodramatisch overkomt. Ook lijkt er nauwelijks reden voor te zijn om voor het Engels te kiezen, en is het hier het Indische volk dat toch eigenlijk bereikt dient te worden.

Een verschil met ‘Philadelphia’ is onder meer dat er redelijk wat aandacht wordt besteedt aan het verhaal voorafgaand aan (en de oorzaak van) de besmetting, wanneer Tamanna haar oude liefde Rohit weer ontmoet. Het is alleen jammer dat dit stuk wat traag en (te) overdadig romantisch is. Ook komt Rohit een beetje eigenaardig over. Het verhaal is dat hij hier nog niet wist dat hij iets (of in ieder geval HIV) onder de leden had, maar hij komt wel op een dermate fragiele en melancholische manier over, dat de kijker toch de indruk krijgt dat er iets met hem aan de hand is. Ook al komt dit verhaal niet helemaal uit de verf, het zorgt wel voor interessante emoties in Tamanna in de loop van de film, als ze tegelijkertijd kwaad op Rohit is voor de besmetting, en sympathie voelt voor hem. Mooi is wat dit betreft de scène tegen het einde van de film waarin Tamanna naast de aan een rolstoel gekluisterde Rohit, die de hele film lang onbereikbaar was maar nu eindelijk weer is opgedaagd, op de grond zit, zachtjes wenend. Deze scène draagt allerlei emoties in zich: droefheid, kwaadheid, saamhorigheid, liefde… Ook de scène waarin Tamanna een waterfles afpakt van haar zusje die net eruit wil gaan drinken, terwijl zij zelf even ervoor eruit had gedronken. Het zusje reageert kwaad met de opmerking dat als ze wil dat anderen hun vooroordelen over AIDS en HIV(-patiënten) overboord gooien, dat ze allereerst (zeker) niet tegen zichzelf moet discrimineren. Het is in dit soort subtiele momenten, waarin de film een eigen karakter ontwikkeld, los van zijn inspiratie, dat ‘Phir Merenge’ de meeste indruk maakt.

Dat deze subtiliteit zo succesvol is, ligt grotendeels aan het (meestal) zeer geslaagde acteerwerk van Shilpa Shetty, die de rol van Tamanna vertolkt. Haar ogen en verschillende gezichtsuitdrukkingen spreken boekdelen, en het is hierdoor dat we als kijker zo sterk verbonden zijn met haar personage en bijna letterlijk een kijkje in haar ziel krijgen. Een scène waarin haar acteertalent optimaal naar voren komt, is het moment waarop ze voor het eerst te horen krijgt dat ze besmet is met het virus en, na een logisch korte periode van ontkenning, langzaam maar zeker haar hele wereld instort. Een andere goed geacteerde scène is die waarin ze de uitslag van de rechtszaak hoort van haar advocaat, en in tranen besluit om van nu af aan haar energie in (een waardevolle) besteding van haar leven te stoppen.

Het is jammer dat dit oude verhaal niet wat meer nieuwe elementen heeft weten toe te voegen, en in het rechtbankgedeelte te weinig weet te overtuigen, maar het goede acteerwerk gekoppeld aan verschillende mooie, subtiel gevatte momenten, maakt dat de film ook voor een Westers publiek (dat bekend is met ‘Philadelphia’) de moeite waard wordt.

Bart Rietvink