Pink Ulysses (1990)
Regie: Eric de Kuyper | 98 minuten | drama, erotiek | Acteurs: José Teunissen, Jos IJland, Dolf Wilens, Erik de Bruyn, Daan Jansen, Margie Smit
”Penelope, zo vertelt ons Homerus, weefde overdag haar tapijt en ’s avonds maakte ze haar weefsel los. Zo is ook een beetje ‘Pink Ulysses’ (1990) ontstaan,” aldus de Belgische filmmaker en kunsthistoricus Eric de Kuyper. Geleidelijk aan groeide aan de hand van beelden, die hij her en der vandaan haalde, waaronder uit het oeuvre van de Russische meesterfilmer Sergei Eisenstein, aan de hand van klassieke muziek een weefsel van plaatjes en klanken. Rode draad in dit geheel is de Odysseus, het klassieke verhaal van Homerus. Althans, een moderne variant daarop. De Kuyper laat de fantasie zijn gang gaan en poneert allerlei stellingen. Stel dat Odysseus meer was gaan houden van de ‘ideale Penelope’, die hij in de tovenares Circe had gevonden, dan van zijn echte vrouw. En stond de échte Penelope hem inderdaad op te wachten in Ithaca of had ze wel wat beters te doen dan op hem te wachten?
De Kuyper noemt ‘Pink Ulysses’ een ontdekkingstocht en een avontuurlijke dwaaltocht en daarmee heeft hij zeker geen ongelijk. Maar of veel filmliefhebbers het geduld op kunnen brengen om te blijven dwalen tot ze licht in de duisternis kunnen zien, is maar zeer de vraag. Het is namelijk niet eenvoudig om enige samenhang te zien in de wirwar aan beelden die De Kuyper achter elkaar heeft gezet. Kronkelende halfnaakte mannen, beelden uit klassieke films als ‘Pantserkruiser Potjomkin’ (1925) van Eisenstein en fragmenten uit opera’s wisselen zelf opgenomen beelden uit het verhaal van Odysseus af. Hoewel de beelden stijlvol ogen, met name de zwart-witbeelden die De Kuyper zelf opnam, komt het door het gebrek aan samenhang rommelig en chaotisch over. Het is goed voor te stellen dat niet iedereen direct geprikkeld raakt door de veelal (homo-) erotisch getinte beelden (we krijgen zelfs een zeer expliciete masturbatiescène voor de kiezen), wat ‘Pink Ulysses’ voor slechts een selecte groep filmliefhebbers interessant maakt.
Eric de Kuyper maakte met ‘Pink Ulysses’ een cultfilm die in bepaalde kringen hoge ogen zal gooien. De beelden zijn stijlvol, maar de film is simpelweg te ‘arty’ om een breed publiek te kunnen trekken. Meeslepend is het ook niet, omdat het verhalende aspect te veel wordt ondergesneeuwd door het uiterlijke vertoon en de uitgerekte scènes. Style over substance noemen ze dat. Het is dat je vooraf al weet dat de Odyssee hieraan ten grondslag ligt, anders was er helemaal geen touw aan vast te knopen. Als experimenteel kunstwerk is ‘Pink Ulyssees’ aardig goed gelukt, als dramatisch amusement helaas pakken minder.”
Patricia Smagge