Platform – Zhantai (2000)
Regie: Jia Zhangke | 148 minuten | drama, romantiek, geschiedenis | Acteurs: Hong Wei Wang, Tao Zhao, Jing Dong Liang, Tian Yi Yang, Bo Wang
Het scenario van ‘Platform’ was het eerste dat regisseur Zhangke ooit schreef, dus in feite is dit verhaal zijn debuut. Slechts vanwege de voorziene hoge(re) kosten van deze productie ten opzichte van zijn werkelijke debuut, ‘Xiao Wu’, besloot hij om die film eerder te maken. Maar ‘Platform’ was ook na ‘Xiao Wu’ nog erg belangrijk voor hem, met name omdat het de periode beschreef waarin hij is opgegroeid, en hier graag over wilde vertellen, op een betrokken maar zo objectief mogelijke manier. En dit is aardig gelukt.
Zijn verteldrang is de reden dat hij op de universiteit besloot om films te gaan maken. Hij voelde zich meteen aangetrokken tot de Kunsten, maar koos specifiek voor film omdat hij een directe, verhalende kunstvorm nodig had om zijn beeld op de gebeurtenissen in de woelige recente geschiedenis van China te kunnen delen met zijn landgenoten en de gehele wereld.
Zhangke heeft een fascinatie voor podiumkunsten, die in veel van zijn films terugkomen. Vooral Chinese podiumkunstenaars zijn voor Zhangke interessant om te tonen, aangezien deze zo goed de veranderingen in de maatschappij tonen. De functie of aard van de theaterstukken verandert langzamerhand van propaganda tot commercie. In ‘Platform’ komt deze verandering heel duidelijk naar voren. Maar tevens is het verhaal van deze theatergroep aangrijpend en opvallend vanwege de veranderende samenstelling van de groep, en de omstandigheden van de optredens. De eens zo hechte groep valt langzaamaan uiteen in kleine groepjes, en waar voorheen nog een groot, juichend publiek toekeek, blijven er in een bepaald geval als publiek slechts voorbijvoerende auto’s over, die toekijken hoe twee dames vanaf de bak van een vrachtwagen en begeleid met een enkele speaker nog een enthousiast dansje proberen te doen.
Naast een treffend portret van de politieke en sociaal-economische omstandigheden in het China van de jaren tachtig, is ‘Platform’ visueel gezien een feest. Bijna ieder shot, vooral in de eerste helft van de film, is een nieuw kunststukje van compositie, waarin prachtig gebruik wordt gemaakt met beeldlijnen en de positie van de personages in het shot. Hierbij worden de personages vaak onderdeel van het karakteristieke landschap en komen de stenen gebouwen en constructies – stadsmuren en bruggen met hun kantelen en trappetjes – nog imposanter over. Vaak begint de regisseur met een “leeg” shot van gebouw of omgeving, waar de personages dan later tevoorschijn komen. Soms speelt Zhangke met de omgeving en prikkelt hij de kijker door bijvoorbeeld van twee pratende personages eentje onzichtbaar achter een muurtje te positioneren, waarna ze, langzaam heen en weer lopend van plaats wisselen. Zhangke’s gebruik van architectuur en landschappen doet wat denken aan Antonioni, die in ‘L’avventura’ zijn personages ook op vele interessante manieren in hun omgevingen plaatste. Sporadisch slaat Zhangke in deze aanpak iets te ver door, wanneer hij zijn personages te erg laat poseren wat ten koste gaat van de spontaniteit van de scène. Maar meestal zijn de constructies van de regisseur wonderschoon en natuurlijk.
Het visuele aspect draagt erg bij aan de entertainmentwaarde van de film, dat helaas inhoudelijk gezien wat vaak te lijden heeft onder het trage tempo, scènes waarin nauwelijks iets gebeurt, en het gebrek aan betrokkenheid bij de personages. Dit laatste is het resultaat van het uiteenvallen van een grote groep personages en het hierdoor ontbreken van een constant emotioneel aandachtspunt. Er is, vooral in de tweede helft van de film, weinig narratieve drijfkracht en hier begint het geheel wat langdradig aan te voelen.
Ondanks de hierboven genoemde problemen is ‘Platform’ echter, door zijn visuele kracht, interessante politieke achtergrond, en Zhangke’s objectieve en weidse blik, wel degelijk een succes te noemen. Een dierbaar project voor de regisseur en een boeiende ervaring voor de toeschouwer.
Bart Rietvink
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 2 augustus 2001