Porte aperte (1990)

Regie: Gianni Amelio | 108 minuten | drama | Acteurs: Gian Maria Volonté, Ennio Fantastichini, Renato Carpentieri, Tuccio Musumeci, Silverio Blasi, Vitalba Andrea, Giacomo Piperno, Lidia Alfonsi, Renzo Giovampietro, Antonio Appierto, Nicola Badalucco, Pietro Bertone, Turi Catanzaro, Francesco Gabriele, Domenico Gennaro, Antonino Issaia, Cinzia Insigna, Giancarlo Kory, Fabrizio Mendola, Sara Micalizzi, Roberto Nobile, Tony Palazzo, Melita Roma, Francesco Sineri, Orazio Stracuzzi, Egidio Termine, Nicola Vigilante, Agostino Zumbo, Paolo Volpicelli, Jean-Christophe Brétigniere

Hoewel de echte glorietijd al een poosje voorbij was, zag het er aan het begin van de jaren negentig nog niet zo slecht uit voor de Italiaanse cinema. Gabriel Salvatores haalde een Oscar binnen met ‘Mediterraneo’, de gebroeders Taviani waren de weg nog niet volledig kwijt en Giuseppe Tornatore maakte met ‘Nuovo Cinema Paradiso’ en ‘Stanno Tutti Bene’ twee melancholieke pareltjes. Misschien nog het grootste Italiaanse talent van dat moment was Gianni Amelio, maker van verpletterende drama’s als ‘Il Ladro di bambini’ en ‘Lamerica’. En van het iets mindere, maar nog altijd zeer boeiende ‘Porte aperte’.

Net als in zijn overige werk bewijst Amelio zich in dit politieke drama als een geëngageerd regisseur. In ‘Porte aperte’ laat hij zien hoe binnen de absolutistische denkwijze van een totalitair bewind bitter weinig ruimte is voor medemenselijkheid. In deze film dreigt een moordenaar de dupe te worden van het onderbuikgevoel van een complete maatschappij. In het tijdperk van Mussolini waren moordenaars ongewenste elementen waarvan de maatschappij zich zo snel mogelijk had te ontdoen. Voor de integere rechter Vito di Francesco ligt het allemaal wat minder eenvoudig. Hij probeert zich wat meer te verdiepen in de motieven van de moordenaar, wat uiteraard niet leidt tot een goedkeuring van de daad, maar wel tot een beter begrip en daarmee een genuanceerder oordeel.

Daarnaast is ‘Porte aperte’ vooral een pleidooi tegen de doodstraf. Terwijl Amelio zijn visie op het totalitair regime laat zien door de handelingen van rechter Di Francesco, maakt hij voor zijn pleidooi tegen de doodstraf gebruik van de woorden van het genie Dostojewski. Woorden die anderhalve eeuw na dato nog niets aan kracht hebben ingeboet en die iedere voorstander van de doodstraf eens zou moeten lezen.

Ondanks de interessante thematiek is ‘Porte aperte’ toch geen meesterwerk geworden. De film weet nooit zo goed welk genre te kiezen. In de eerste tien minuten heb je het idee naar een Italiaanse Hitchcock te kijken, daarna verandert de film in een rechtbankdrama, terwijl het laatste deel meer lijkt op een humanistisch pamflet. Hierdoor ontbreekt het soms wat aan focus en coherentie.

Gelukkig is dat het enige wat je op deze film kunt aanmerken. ‘Porte aperte’ is overduidelijk het werk van een bevlogen regisseur met een stevige eigen visie en een talent om zijn acteurs tot grote hoogten te laten stijgen. Daarbij had Amelio met Gian Maria Volonté en Ennio Fantastichini natuurlijk twee geweldige acteurs in huis. Dat alles maakt van ‘Porte aperte’ nog altijd geen meesterwerk, maar laat hij wel zien dat Amelio al voor ‘Il Ladro di bambini’ en ‘Lamerica’ in staat was een prima film af te leveren.

Henny Wouters