Présumé coupable (2011)

Regie: Vincent Garenq | 96 minuten | drama | Acteurs: Philippe Torreton, Wladimir Yordanoff, Noémie Lvovsky, Raphaël Ferret

De toenmalige Franse president Jacques Chirac noemde het een ‘gerechtelijke ramp’. De Outreau-affaire houdt de gemoederen in Frankrijk al jaren bezig. In Outreau, een voorstadje van Boulogne-sur-Mer, werd in november 2001 een netwerk van pedofielen opgerold. Achttien mensen, veelal ouders van jonge kinderen, werden beschuldigd. Ten onrechte, bleek achteraf, toen tijdens het hoger beroep bekend werd dat de belangrijkste getuige, Myriam Badaoui, had gelogen over de betrokkenheid van dertien andere verdachten. De meeste van hen kende ze niet eens. De dertien onschuldigen hadden toen al drie jaar vastgezeten; één van hen had in de gevangenis zelfs zelfmoord gepleegd. De Outreau-affaire deed een hoop stof opwaaien. Vooral de onervaren aanklager Fabrice Burgaud kreeg een veeg uit de pan, evenals de experts, die te veel waarde hechtten aan de getuigenissen van kinderen. Premier De Villepin en president Chirac boden persoonlijk hun excuses aan de onschuldig veroordeelden aan. De memoires van een van die ten onrechte veroordeelde inwoners van Outreau, deurwaarder Alain Marécaux, werd in 2011 verfilmd als ‘Présumé coupable’. De film vertelt het verhaal vanuit het oogpunt van een onschuldige man, wiens vrijheid hem wordt afgenomen en die zijn gezin uiteen ziet vallen, zonder dat hij er iets aan kan doen.

Marécaux wordt op sublieme wijze vertolkt door Philippe Torreton. Van de ene op de andere dag raakt hij verstrikt in een web van valse getuigenissen en gerechtelijke blunders. Ook zijn vrouw Edith (Noemie Lvovsky) wordt veroordeeld voor betrokkenheid bij de zaak. Marécaux krijgt steun van advocaat Hubert Delarue (Vladimir Yordanoff) die telkens hoger beroep aanvraagt, maar zolang de jonge onbuigzame openbaar aanklager Burgaud (Raphael Ferret) voet bij stuk houdt, heeft hij geen poot om op te staan. Marécaux gaat er langzaam aan onderdoor en belandt na de zoveelste afwijzing in de psychiatrische vleugel van de gevangenis. Uit pure wanhoop besluit hij in hongerstaking te gaan. Door het verhaal te vertellen vanuit het oogpunt van het slachtoffer Marécaux, weet regisseur Vincent Garenq de vinger op voor de Franse justitie pijnlijke wijze op de zere plek te leggen. De hooghartigheid van Burgaud, die denkt de trial of a lifetime te pakken te hebben, en de lakse manier waarop met getuigenissen wordt omgegaan leggen de zwaktes in het Franse gerechtelijk systeem bloot. Met als gevolg dat de levens van zeventien ten onrechte veroordeelde mensen – én die van hun familie en vrienden – compleet uit elkaar spatten. Garenq confronteert zijn kijkers met dat psychologische en fysieke leed door Marécaux dicht op de huid te zitten. De scènes in de gevangenis worden met de minuut naargeestiger en claustrofobischer. Een op het oog onschuldig fragment waarin het nieuwe jaar wordt ingeluid door Marécaux en zijn medegevangenen, krijgt een onderklank die door merg en been gaat. De ene vernedering na de andere, de ene afwijzing na de andere – het breekt de man steeds meer op. Het maakt het allemaal nog confronterender als je beseft dat dit allemaal echt gebeurd is.

‘Présumé coupable’ leunt zwaar op de performance van Philippe Torreton, die een prestatie van formaat neerzet. Stapsgewijs verandert hij van een zelfverzekerde echtgenoot en vader van drie kinderen in een zielig hoopje mens. Zijn fysieke aftakeling, die herinneringen oproept aan de tour de force van Michael Fassbender in ‘Hunger’ (2008), springt uiteraard het meest in het oog, maar ook de subtielere veranderingen in zijn mentale weerbaarheid zijn bijzonder knap gedaan. De grimmige fotografie maakt het geheel af. ‘Présumé coupable’ is een overtuigende en indringende film die onder je huid gaat zitten en er niet meer onder vandaan komt. Want je beseft je maar al te goed dat ook jij zelf slachtoffer kunt worden van gerechtelijke dwalingen.

Patricia Smagge