Puisque nous sommes nés (2008)

Regie: Jean-Pierre Duret, Andrea Santana | 90 minuten | documentaire

‘Puisque nous sommes nés’ is een documentaire met elementen van een speelfilm. Jean-Pierre Duret en Andrea Santana, regisseurs van documentaires, filmden een aantal maanden in het straatarme en gortdroge Noordoost Brazilië. Plaats van handeling: een groot benzinestation langs een drukke snelweg in de staat Pernambouc. Het verhaal volgt het dagelijks leven van de mensen die rond het benzinestation wonen en daar onder deplorabele omstandigheden proberen te overleven. De mensen zijn straatarm, wonen in krotten, hebben nauwelijks te eten en er is weinig zicht op veel verbetering van hun omstandigheden. Elke dag is een nieuwe slag om gewoon de volgende te kunnen halen. Zij zijn zich maar al te zeer bewust van hum omstandigheden en hebben geen grote verwachtingen ten aanzien van de rest van hun leven.

De documentaire is vooral interessant door de gekozen aanpak. De regisseurs stellen geen enkele vraag. Zij laten de mensen zelf aan het woord die hun bestaan becommentariëren, hun verhaal vertellen en die onverbloemd laten welk dagelijks gevecht zij moeten leveren.

We volgen in hoofdzaak twee jonge jongens. Zij brengen hun tijd door bij een groot tankstation dat veel verkeer en mensen trekt. Cocada, wiens vader is vermoord, wil als hij groot is vrachtwagenchauffeur worden. Hij ziet daar veel imposante vrachtwagens langs rijden, waarvan hij de chauffeurs veel vrijheid toedenkt. Op die wijze denkt hij aan zijn armoede te kunnen ontsnappen. Negro is zijn vriendje, diens omstandigheden zijn niet veel beter. Hij woont met zijn moeder en met negen ‘broers en zussen’ (van negen verschillende vaders) in een uiterst pover huisje. De filmbeelden van dergelijke omstandigheden komen ons weliswaar bekend voor, maar zijn altijd weer ontluisterend en onthullend. De jongens doen bij het station allerlei klusjes die nauwelijks geld opleveren . Ze zijn al doorgewinterde ritselaars die – ondanks hun jeugdige leeftijd – de ins and outs van dit leven kennen. Hun toekomstbeeld is weinig hoopvol, hoe kunnen zij aan dit bestaan ontsnappen?

Mensen sappelen om een oude koe te kunnen kopen, waarvan al bijna vaststaat dat die weinig melk zal geven en ook niet lang meer zal leven. Varkens leven op de mestvaalt. De beelden vertellen een verhaal van treurnis. Is dat dan een reden om de film maar niet te gaan zien? Eerder het tegendeel is waar. De wijze waarop de mensen hun verhaal vertellen en de bijbehorende dagelijkse overlevingsslag zijn indrukwekkend vormgegeven. De film bevat de nodige beelden die soms weinig verheffend en vaak onthutsend zijn. Tegelijk is de bijna filosofische instelling van deze mensen in alle zwartheid van hun bestaan uitermate overtuigend. In hun contacten met een sympathieke vrachtwagenchauffeur en een evangelische priester ligt tegelijk de hoop van Cocada en Negro op een betere toekomst elders opgesloten. Zal het hun lukken aan de ondraaglijkheid van hun bestaan te ontsnappen? De documentaire geeft hier uiteraard geen antwoord op, de vervulling van hun hoop ligt in de schoot van de toekomst verborgen.

De camera volgt de kinderen en de anderen dicht op de huid, waardoor de beleving van hun verhaal indringend realistisch is. De film is zodanig gemonteerd dat scènes veelal weinig vloeiend in elkaar overlopen. In combinatie met de rauwheid van het leven heeft die wijze van montage een krachtig beeld doen ontstaan. Het leven is daar nu eenmaal weinig gepolijst.

‘Puisque nous sommes nés’ is een stuk cinema-vérité en in zijn kern een klassiek verhaal over armoede. Aan de ene kant is het niet opwekkend mensen vrijwel uitzichtloos te zien ploeteren voor een ‘beter’ leven. Aan de andere kant is de hoop aan hun misère te ontsnappen ook de vonk en de boodschap die de film in zich draagt. ‘Hoop doet leven’ is een veel gebruikte platitude, maar houdt deze mensen overeind. Hun verhalen en belevenissen zijn levensecht. Zij blijven mensen die ondanks alles blijven dromen van een betere toekomst. Een warm en sympathiek portret en een fraaie en integere registratie: oordelend noch veroordelend en vol respect voor al die mensen waar het verhaal over gaat.

Rob Veerman

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 12 november 2009