Punk: Attitude (2005)

Regie: Don Letts | 88 minuten | documentaire | Met: K.K. Barrett, Roberta Bayley, Jello Biafra, Glenn Branca, Bob Gruen, Mary Harron, John Holmstrom, Chrissie Hynde, Jim Jarmusch, Darryl Jenifer, David Johansen, Mick Jones, Wayne Kramer, Glen Matlock, Legs McNeil, Thurston Moore, Tommy Ramone, Henry Rollins, Captain Sensible, Paul Simonon, Siouxsie Sioux, Pat Smear, Poly Styrene, Ari Up

Punk was achteraf gezien een zeer korte en hevige culturele stroming. Zeker de ‘core’ periode die uit deze documentaire naar voren komt en die speelt tijdens de tweede helft van de jaren zeventig en het begin van de jaren tachtig. Maar de vergaande impact die de stroming gehad heeft komt ook duidelijk naar voren. Zoals de titel al doet vermoeden ligt de uiteindelijke nadruk van regisseur Letts op het benoemen van de recalcitrante houding die punkrock haar gezicht gaf. Het schoppen tegen de maatschappij en de gevestigde orde was een belangrijk onderdeel van de punkrock attitude. Dit wordt in het begin van de documentaire al duidelijk gemaakt doordat verschillende muzikanten hun eigen visie op deze houding verwoorden. Vooral de bijdragen van figuren zoals de altijd welbespraakte Henry Rollins (Black Flag), Jello Biafra (Dead Kennedys) en David Johansen (New York Dolls) zijn van een prachtig niveau en laten duidelijk een deel van de spirit zien die ten grondslag lag aan de ‘punkrock’ stroming.

Naast deze figuren worden door regisseur Letts nog een aantal andere mensen geïnterviewd en grosso modo lijkt het een evenwichtige groep van belangrijke spelers uit het genre te zijn. Uiteraard zullen er altijd mensen zijn die zich afvragen waarom sommige bands of personen niet genoemd worden (waarom wordt een band zoals Crass niet genoemd en was Iggy Pop echt niet beschikbaar voor een sappig interview?) maar dat soort discussies heb je altijd. Er zijn nou eenmaal verschillende definities van wat nou precies ‘punk’ is en wat niet.

Het is alweer Rollins die een steek maakt naar de houding van vele punkrockers uit die tijd die een volgens hem een zeer bekrompen mening hadden over de grenzen waarbinnen een band moest opereren om tot ‘hun’ genre te behoren. Dit is een van de meest fascinerende aspecten van de documentaire waarin goed duidelijk wordt dat punkrock naast een culturele stroming ook een sociaal proces was waarbinnen de deelnemers steeds de grenzen van het genre herdefinieerden. Zodoende wordt er niet alleen over muziek gesproken maar ook over politiek, cultuur en idealisme. Dit zijn stuk voor stuk belangrijke ingrediënten in de beschrijving van een culturele stroming om deze in zijn historische context te plaatsen. Deze context voert ons van het ontstaan midden jaren zeventig, via zowel de Amerikaanse als Engelse punkrock, naar de ondergang in de jaren tachtig en verschillende door punk geïnspireerde stromingen zoals ‘hardcore’, het tijdperk van de grungestroming en Nirvana en terloops de huidige meer ‘mainstream’ punkrock van bands zoals Green Day en Blink 182, waardoor ‘Punk: Attitude’ nog maar eens laat blijken dat de houding die velen associëren met punkrock eigenlijk onderdeel is van een sociaal-cultureel verschijnsel wat benoemd wordt als ‘counter-culture’.

Heersende culturele en sociale opvattingen zullen altijd tegenpolen oproepen die in de verschillende kunstvormen hun directe uitlaatkleppen zullen vinden. Zoals Jim Jarmusch stelt: “Mensen worden zelfgenoegzaam, en de strijd tegen die zelfgenoegzaamheid is punkrock.” Wat dat betreft is de documentaire van regisseur Don Letts, die en passant zelf ook nog even langskomt als DJ, een prachtig tijdsdocument van een stroming die duizenden inspireerde en gebaseerd is op een houding die nog steeds velen over de hele wereld inspireert. Het verhaal wat de documentaire vertelt en de mensen die het vertellen vormen een geanimeerd geheel dat een getuigenis is van de zelfvernieuwende kracht van de menselijke cultuur.

Joost Hoedemaeckers