Puzzlehead (2005)
Regie: James Bai | 81 minuten | drama, science fiction | Acteurs: Stephen Galaida, Robbie Shapiro, Elise Adams, Jon Bavier, Chuck Ardezzone, Richard Craven, Mark Janis, Mark Lampert, John El Manahi, Kevin McCormack, Edward J. Harrigan, Amy Lotven
‘Puzzlehead’ is een kleine science-fiction film met een eigenzinnige toon en grote thema’s als de essentie van de mens, identiteit, en liefde. Hierbij wordt teruggegrepen naar de aloude Frankenstein-mythe over de mens die zelf een mens wil maken, maar hiervan de implicaties niet ziet. Hierin schuilt nu juist het probleem. Want, hoewel er interessante nieuwe invalshoeken gebruikt worden, heeft de film thematisch gezien weinig extra’s te bieden, en zijn de uitvoering en het eigen karakter van de film niet bijzonder of pakkend genoeg om de kijker lang geboeid te houden.
Interessant is dat regisseur James Bai enkele omkeringen toepast. Om te beginnen wordt het verhaal niet verteld door de schepper van de robot, Walter, maar door de robot zelf. Dit biedt enerzijds de mogelijkheid om enkele rake observaties over de (arrogante) natuur van de mens te communiceren, en anderzijds om de kijker een uniek kijkje te laten nemen in het hoofd van Puzzlehead, en zodoende sympathie voor hem te voelen.
Een andere aardige omkering is dat, in eerste instantie, niet de robot jaloers wordt op zijn schepper en zijn plaats probeert in te nemen, maar dat het andersom gebeurt. Wanneer Puzzlehead het leven redt van de vrouw waar (ook) Walter verliefd op is, scheert deze zijn baard af om op Puzzlehead te gelijken en zodoende zich als hem te kunnen voordoen.
Zoals zo vaak bij dit soort films gaan de meest interessante vraagstukken over de gevoelens van de kunstmatige intelligentie, en het verschil tussen mens en robot, waarmee meteen de essentie van de mens wordt onderzocht. In een scène merkt Puzzlehead dat hij hetzelfde geheugen heeft als zijn maker en dat hij door deze flarden uit zijn kunstmatige herinneringen ook de gevoelens en identiteit vormt die hierbij horen. De vraag is dan natuurlijk of het geheugen van de mens werkelijk essentieel, of de enige voorwaarde is, voor een (voelende) persoonlijkheid.
In een andere scène vraagt Puzzlehead aan Julia waarom ze per se behoefte heeft aan een mens. Ze is immers gelukkig, zo zegt ze zelf. Ze kan geen antwoord geven. Want hoe kun je aangeven wat nu eigenlijk de meerwaarde is van een mens? Verschilt deze wel zoveel van zijn gefabriceerde tegenpool? Is de mens ook niet, op een bepaalde manier, een geprogrammeerd lichaam wiens acties en emoties misschien niet zo toevallig of wilsgebonden zijn als we denken?
Echter, dergelijke vraagstukken zijn op zichzelf weinig vernieuwend en steken betrekkelijk sporadisch de kop op in ‘Puzzlehead’. Meestal kabbelt de film te traag voort, terwijl er weinig enerverends plaats vindt. Een groot probleem is dat hoofdrolspeler Stephen Galaida, in beide rollen, wat houterig acteert en de toeschouwer niet bepaald aan zich weet te binden. In praktisch elke scène en elk shot is hij te vinden, dus het effect van zijn prestatie is groot.
De film heeft een interessante thematiek, en de Victoriaanse setting en sfeer, inclusief stemmige clavecimbelmuziek, zijn aantrekkelijk, maar uiteindelijk is dit helaas niet voldoende om ‘Puzzlehead’ tot meer te maken dan een semi-geslaagd experimenteel filmpje.
Bart Rietvink