Quase Dois Irmãos – Almost Brothers (2004)

Regie: Lucia Murat | 102 minuten | drama, misdaad | Acteurs: Werner Schünemann, Antonio Pompeo, Caco Ciocler, Flavio Bauraqui, Maria Flor, Marieta Severo, Christina Aché, Brunno Abrahão, Pablo Ricardo Belo, Renato de Souza, Erick Oliveira, Babu Santana    

Aan de hand van twee totaal verschillende levens die steeds weer elkaar kruisen, krijg je in ‘Quase Dois Irmãos’ een aardige kijk op de Braziliaanse samenleving van de afgelopen vijftig jaar. Samba, dictatuur, criminaliteit, hartstocht, carnaval, en de favelas (sloppenwijken): alles waar Brazilië bekend of berucht om is, komt in deze film langs. Toch weet ‘Quase Dois Irmãos’ de valkuilen van de clichés te omzeilen en dat is een prestatie van formaat. Dat is vooral gelukt doordat het verhaal van de vriendschap tussen Miguel en Jorge wel in Brazilië plaatsvindt en ook veel zegt over die samenleving, maar uiteindelijk die context overstijgt.

‘Quase Dois Irmãos’ is vooral een film over vriendschap zelf, en hoe vriendschappen op de proef worden gesteld doordat mensen volwassen worden, uit elkaar groeien en elkaar pijn doen. Een andere manier waarop voorkomen wordt dat de film een clichématig beeld schetst van Brazilië is dat het grootste deel van de film zich afspeelt binnen de muren van de gevangenis waarin Miguel en Jorge in de jaren 70 zitten. Die gevangenis, en de wijze waarop mensen daar met elkaar omgaan, zegt vooral veel over die personen zelf. Miguel blijkt een idealist, die zelfs bereid is om vuile handen te maken om zijn idealen te bereiken. Maar hij zal nooit weten hoe het keiharde leven is van de echte armen, simpelweg omdat hij, zelfs in de gevangenis, die echte armoede nooit heeft meegemaakt. Jorge daarentegen kent dat leven wel en is erdoor gehard. Hoewel beide mannen hun vriendschap los willen zien van die sociale verschillen, blijkt dat niet mogelijk. In de jaren 50 zijn het vooral de ouders van de jongens die er moeite mee hebben, in de jaren 70 zijn het hun kameraden, en in 2004 kunnen ze zelf niet meer die sociale kloof overbruggen.

Op subtiele wijze wordt duidelijk gemaakt dat de persoonlijke band en de sociale situatie niet los van elkaar gezien kan worden. Voortdurend worden de mannen gedwongen om te kiezen voor hun vriendschap of voor het sociale milieu waaruit ze afkomstig zijn. Dat die keuze ook nog eens botst met Miguels utopische idealen maakt het voor hem misschien wel nog lastiger. Dit wordt mooi zichtbaar gemaakt door de uiteindelijke scheiding die er in de gevangenis plaatsvindt tussen politieke gevangenen en ‘gewone’ gevangenen. Hoewel die politieke gevangenen vastzitten omdat ze streven naar gelijkheid, blijken zij en de ‘gewone’ criminelen maar moeilijk samen te kunnen leven. Ook in 2004 wordt dat dilemma vormgegeven, vooral door de generatiekloof tussen Miguel en zijn tienerdochter Juliana die verliefd is op Deley, een van Jorges stromannen.

‘Quase Dois Irmãos’ is een aangrijpende film. Door de goede acteurs en de realistisch dramatische gebeurtenissen, maar vooral doordat de ingewikkelde realiteit van de vriendschap tussen Miguel en Jorge de ruimte krijgt. De film waakt ervoor een simpele keuze te maken en personen weg te zetten als ‘goed’ of ‘fout’. Zowel het idealisme van Miguel als het cynisme van Jorge, en vooral ook de gevolgen van hun ideeën en daden, worden kritisch én begripvol getoond. Daardoor worden, vooral in de scènes die zich in de jaren 70 afspelen, beide personen mensen van vlees en bloed. Met beiden hun onhebbelijkheden, maar vooral ook met echte gevoelens.

Daniël Brandsema