Queen Kelly (1929)

Recensie Queen Kelly CinemagazineRegie: Erich von Stroheim, Richard Boleslawski | 101 minuten | drama | Acteurs: Gloria Swanson, Walter Byron, Seena Owen

“I’m still big, it’s the pictures that got small”. In Billy Wilders meesterwerk ‘Sunset Boulevard’ (1950) speelt Gloria Swanson in feite zichzelf; een filmster uit het tijdperk van de ‘stomme’ film die maar niet wil geloven dat haar hoogtijdagen voorbij zijn. Wanneer haar personage Norma Desmond en tegenspeler William Holden op een gegeven moment een van Norma’s oude stomme films bekijken, zien ze een scène uit ‘Queen Kelly’ (1929), met in de hoofdrol een jonge Gloria Swanson. Een film die het einde van een tijdperk markeerde: de stomme film was verleden tijd, de ‘talkies’ vormden de toekomst. Erich von Stroheim, die ‘Queen Kelly’ regisseerde, speelt in ‘Sunset Boulevard’ de rol van de butler Max, die in het betreffende fragment als filmoperateur fungeert. Later in de film onthult hij aan Holdens personage Joe Gillis dat hij vroeger regisseur van stomme films was en dat hij daarnaast degene was die Norma ontdekt én groot gemaakt heeft. Volgens Wilder was het Von Stroheims idee om een fragment uit ‘Queen Kelly’ te gebruiken in ‘Sunset Boulevard’, in het kader van ‘art imitating life’. ‘Queen Kelly’ staat namelijk te boek als één van de grootste mislukkingen uit de filmgeschiedenis.

Swanson, die bekend stond als een van de eerste filmdiva’s uit de geschiedenis, speelde niet alleen de hoofdrol in ‘Queen Kelly’, ze produceerde de film eveneens. Toen Von Stroheim, die bekend stond als een zeer ambitieuze filmmaker, amper een derde van het script verfilmd had en het budget al tweemaal overschreden had, stuurde Swanson hem de laan uit. Dat deed ze in nauwe samenspraak met haar toenmalige geliefde Joe Kennedy (inderdaad de vader van JFK), die zijn portemonnee had getrokken om de film tot stand te brengen. Om toch een film met een kop en een staart te kunnen afleveren, regisseerde Swanson zelf de ontbrekende scènes. Von Stroheim was echter niet van plan de rechten van de film af te staan, waardoor het haast onmogelijk werd om ‘Queen Kelly’ in de VS in roulatie te brengen. Met veel pijn en moeite lukte het Swanson om de film – die nooit helemaal afgerond werd – in een aantal Europese zalen te laten draaien, maar er kwam maar weinig volk op het historische epos af. Het was voor Von Stroheim de laatste grote film die hij zou regisseren en ook Swansons carrière zat lange tijd in het slop na deze mislukking. Pas na Von Stroheims overlijden in 1957 kwam ‘Queen Kelly’ vrij beschikbaar voor de Amerikaanse markt.

Is een onafgemaakte, door tegenslagen getekende film als ‘Queen Kelly’ de moeite waard? De film heeft in de loop der jaren een bepaalde reputatie opgebouwd; sommige critici noemen het zelfs een ‘verloren meesterwerk’, maar dat is echt te veel eer. Een interessante film is dit echter wel. In een fictief Midden-Europees koninkrijk wordt de rebelse prins Wolfram (Walter Byron) uitgehuwelijkt aan de gemene Koningin Regina (Seena Owen), aan wie hij een hartgrondige hekel heeft. Onderweg naar het paleis ontmoet hij het bescheiden weesmeisje Kitty Kelly (Gloria Swanson in een voor haar totaal niet passende rol), voor wie hij als een blok valt. Met een list smokkelt hij haar het paleis in, waar ze zich al snel aan zijn charmes overgeeft. Maar Regina krijgt natuurlijk lucht van deze indringer. Woedend sluit ze Wolfram op in de kelder. Kitty wordt het paleis uitgestuurd, doet een wanhopige zelfmoordpoging, maar wordt gered. Door een wat al te toevallige samenloop van omstandigheden belandt ze vervolgens in het oosten van Afrika, waar ze het bordeel dat haar tante daar runde overneemt en een verstandshuwelijk aangaat met plantagehouder Jan Vryheid (Tully Marshall).

Waar Von Stroheim vanaf dit punt met ‘Queen Kelly’ heen wilde, zullen we nooit weten want het verhaal wordt precies op het punt dat we er eindelijk een beetje ‘inkomen’ afgebroken. De film werd afgewerkt met titelkaarten en stills, om de kijker toch een idee te geven hoe het Kitty Kelly verging, maar zo’n zakelijke afronding is natuurlijk niet erg bevredigend. Het oorspronkelijke script had zomaar vijf uur film kunnen opleveren, nu moeten we het doen met de ongeveer honderd minuten die er zijn. Met de gearriveerde diva Swanson in de rol van onschuldige deerne; totaal ongeloofwaardig. Ze wordt ook nog eens overklast door Seena Owen als de memorabele boze koningin Regina (wat Swanson ongetwijfeld ook tegen het zere been schopte).

Voor de liefhebber van stomme films heeft ‘Queen Kelly’ nog wel het een en ander te bieden, de prachtige cinematografie van Paul Ivano bijvoorbeeld. Maar bovenal blijft toch het beeld hangen van een reeks scènes die door Swanson bij elkaar geknipt en geplakt zijn om te redden wat er te redden viel. Zelf noemde ze ‘Queen Kelly’ ooit ‘een kind dat maar niet geboren wilde worden’ en dat is een treffende omschrijving: het verhaal eromheen is in feite interessanter dan de film zelf.

Patricia Smagge

Waardering: 2.5