Quisling – The Final Days – Quislings siste dager (2024)
Regie: Erik Poppe | 146 minuten | biografie, drama | Acteurs: Gard B. Eidsvold, Anders Danielsen Lie, Lisa Carlehed, Lisa Loven Kongsli, Arthur Hakalahti, Stein Torleif Bjella, Øyvind Brandtzæg, Lasse Kolsrud, Anderz Eide, Nils Tønnessen Falkeng, Brede Fristad, Finn Gjerdrum, Per Gørvell, Ragnhild H. Myntevik, Hauk Heyerdahl, Gunnar Lien Holsten, Johan Ivarson, John Emil Connolly Jaehn, Nils Jørgen Kaalstad, Øystein Kjennerud, Rasmus Linnestad, Benjamin Lønne Røsler, Nils Goldberg Mulvik, Julia My Poppe, Ariane Ramborg, Camilla Roman, Herman Rossvoll, Hans Rønningen, Vidar Sandem, Mathilde Alfrida Jakobsen Skarpsno, Mari Dahl Sæther, Emil Utne, Kristoffer Veiersted, Petter Vermeli
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog moet de oud-militair Vidkun Quisling (Gard B. Eidsvold) op verzoek van de Noorse nationale politie en het verzet aftreden als minister-president. Hij kan het eerst niet geloven. Maar de druk van buitenaf wordt steeds groter. Er wordt zelfs gefluisterd over een gewelddadige coup om Quisling af te zetten. Zover komt het niet want hij meldt zich bij de politie. Vervolgens sluit deze de licht verbouwereerde Quisling op onder strenge beveiliging. Maar waar heeft hij dit aan verdiend? Hij werkte toch samen met de Duitsers om de Noren te behoeden voor veel erger, namelijk het communisme uit Moskou? Het spannende en dramatische Noorse ‘Quisling: The Final Days’ duikt diep in de geschiedenis van hun Anton Mussert.
Tijdens zijn gevangenschap en berechting krijgt Quisling pastoor Peder Olsen (Anders Danielsen Lie) toegewezen voor geestelijke bijstand. Olsen heeft nog nooit een gevangene begeleid, laat staan van het kaliber Quisling. Een grote groep Noren beschouwen de oud-militair, die ver voor de oorlog nog als volksheld werd geroemd, op dat moment als de grootste landsverrader van Noorwegen, niet op zijn minst vanwege het schrikbewind dat hij onder Berlijnse auspiciën heeft gevoerd in Noorwegen. Maar hoe fel gekant zijn vrouw Heidi Olsen (Lisa Loven Kongsli) ook tegen de bijstand door haar man is, verdient volgens de humanist Olsen iedereen dit, inclusief oorlogsmisdadigers. Toch heeft de pastoor ook grote twijfels. Want hoe kan Quisling zo hardnekkig aan zijn gelijk vasthouden?
Een oorlogsmisdadiger een menselijk gezicht geven blijft controversieel, zie onder meer de reacties op ‘Der Untergang’ (Oliver Hirschbiegel, 2009) over de laatste dagen van Hitler. Daarom is het gedurfd hoe regisseur Erik Poppe, weliswaar gedeeltelijk vanuit het perspectief van pastoor Peder (zijn dagboeken waren een belangrijke bron), Quislings beweegredenen tegen het daglicht houdt. Zo is Vidkuns persoonlijke en politieke motivering deels terug te voeren op zijn angst voor het communisme. Als jongeman had hij van dichtbij gezien hoe Stalin het Oekraïense volk liet uithongeren. Om het rode gevaar van Moskou buiten Noorwegen te houden, vond hij, tevens een overtuigd fascist, samenwerken met Hitler niet minder dan logisch.
Onder de bezielde regie van Poppe zijn de acteurs op dreef. Eidsvold en Danielsen Lie maken er een waar emotioneel titanengevecht van, zowel in woorden – beide historische figuren kennen de bijbel van haver tot gort – als op gebied van persoonlijke beproevingen. Ook de pastoor is geen heilige. De prestaties van de heren kan je geenszins los zien van de zeer sterke invulling van de echtgenoten Maria Quisling, door Lisa Carlehed, en Heidi Olsen, door Lisa Loven Kongsli. Hun relaties zijn zeer begrijpelijk en complex. Hoewel de vrouwen hun echtgenoten zonder pardon bevragen, helpen ze als in elke relatie ook eigen waarheden in stand te houden.
Als een bezetene bereidt de welbespraakte Quisling in gevangenschap zijn rechtbankspeeches voor. Daarin, alsof hij nog in de politieke arena staat, probeert hij zaken recht te praten die krom zijn: zoals de deportatie van Joodse mensen uit Noorwegen en het executeren van verzetslieden. Soms lijkt de pastoor bij zijn bezoekjes door het gestolde harnas van Quisling heen te breken. Echter meestal herpakt de oude man zich om weer terug te grijpen naar het idee dat hem weinig blaam treft. Extra beangstigend is het idee dat hoe inlevend pastoor Olsen ook probeert te zijn, hun kijk op zaken bijna in verschillende werkelijkheden lijken te liggen. Ironisch genoeg, slaat hierdoor de twijfel over geloofskwesties het hardst in bij de pastoor. Niettemin hint ‘Quisling: The Final Days’ er sterk op dat twijfel bij Peder in zijn persoonlijke leven meer een deugd is en de rotsvaste houding van Vidkun en zijn vrouw een heilloze weg betreft.
Roy van Landschoot
Waardering: 4
Bioscooprelease: 1 mei 2025