Rachel (2009)

Regie: Simone Bitton | 100 minuten | documentaire

Velen hebben al het leven gelaten in het conflict tussen Israël en Palestina, maar slechts van een enkeling wekt de dood grote beroering op. De Amerikaanse vredesactiviste Rachel Corrie is een van hen. Samen met collega’s van het International Solidarity Movement protesteerde ze vredelievend tegen het platwalsen van Palestijnse huizen in de Gazastrook. Op 16 maart 2003 overleed ze op 23-jarige leeftijd na een aanvaring met een Israëlische bulldozer. “Doelbewust vermoord,” zeggen de activisten en de Palestijnen. “Een tragisch ongeval,” zegt Israël. In de documentaire ‘Rachel’ tracht de Frans-Israëlische filmmaker Simone Bitton de kluwen aan tegenstrijdige verhalen te ontwarren.

In de documentaire komen beide zijden uitgebreid aan het woord. Rachels vrienden en mede-activisten, de Palestijnse bewoners van het gebied waar Rachel actief was, maar ook vertegenwoordigers van het Israëlische leger, de behandelend arts van Rachel en de lijkschouwer. Bitton heeft een flink aantal officiële documenten boven tafel weten te halen en zelfs een opname van het Israëlische leger, maar geen van allen weten ze een definitief beeld te scheppen van wat er precies is gebeurd op de noodlottige dag. Terwijl Bitton in haar gedetailleerde vraagstelling toch wel degelijk bezig lijkt te zijn geweest met in haar achterhoofd het idee dat zij misschien het vraagstuk op zou kunnen lossen.

Geen antwoord dus op de vraag hoe Rachel precies is overleden. Wel een verkapte aanval op de Israëlische regering, doordat mede door de getuigenis van een Israëlische ex-militair duidelijk wordt gemaakt dat de Israëlische praktijken in de Gazastrook op zijn zachtst gezegd nogal dubieus zijn. De officiële verklaring voor de aanwezigheid van de tanks en bulldozers is om mogelijk terrorisme de kop in te drukken. Maar in de praktijk blijkt het er vooral om te gaan om Palestijnse burgers uit het gebied te verjagen. Zo vertelt een ex-militair (anoniem) dat er rustig orders werden gegeven om elk uur op bepaalde huizen te schieten, om mensen angst aan te jagen. En hij verhaalt over een spelletje dat militairen onderling speelden, om watertanks ’s nachts lek te schieten. Want met een nachtkijker ziet dat er zo leuk uit.

Op de vraag hoe Rachels dood voorkomen had kunnen worden, antwoordt de ex-militair dat er nooit orders gegeven hadden moeten worden om het gebied te betreden. Met andere woorden: de aanwezigheid van het Israëlische leger lokt doden uit. Bitton gaat hier in de rest van de documentaire echter niet op in, maar houdt zich opvallend afzijdig. Ze laat mensen bijna kritiekloos hun verhaal vertellen, zonder ergens conclusies aan te verbinden. Het is een wrang soort objectiviteit, omdat verder in de hele documentaire pro-Palestijnse gevoelens doorsijpelen. Op internet wordt her en der gesuggereerd dat Bitton deze keuze heeft gemaakt in de hoop dat de documentaire ook in Israël vertoond zal worden, maar toch doet het af aan het eindproduct.

Wat overblijft is een wat afstandelijk maar desalniettemin aangrijpend relaas over een jonge naïeve wereldverbeteraar. Door mensen uit haar leven voor te laten lezen uit brieven en e-mails van Rachel, laat Bitton de jonge Amerikaanse opnieuw tot leven komen. Diverse foto’s en videobeelden die vlak voor en na het noodlottige ongeval zijn gemaakt, maken haar dood extra voelbaar. Maar hoe veel meer had de documentaire teweeg kunnen brengen, als Bitton dieper op de aanleiding van Rachels aanwezigheid in de Gazastrook was ingegaan? We zullen het nooit weten.

Wouter de Boer