Ramses (2014)

Regie: Michiel van Erp | 200 minuten | biografie, drama | Acteurs: Maarten Heijmans, Noortje Herlaar, Thomas Cammaert

Ramses Shaffy was een levenskunstenaar pur sang. De Amsterdamse chansonnier en acteur met Egyptische, Poolse en Russische roots haalde alles uit het leven wat erin zat en genoot met volle teugen van alles was er op zijn pad kwam. Hij was energiek en dynamisch en leefde groots en meeslepend. Als we de miniserie ‘Ramses’ (2014), het dramadebuut van documentairemaker Michiel van Erp mogen geloven, maakte hij op iedereen die hij tegenkwam een onuitwisbare indruk. De serie volgt Ramses in zijn jonge jaren; van de periode waarin hij furore maakte bij het toneelgezelschap de Nederlandse Comedie (eind jaren vijftig) tot zijn ondergang aan de alcohol in de jaren zeventig. Hoewel Ramses later een succesvolle comeback zou maken, heeft Van Erp zich beperkt tot deze fase van het bewogen leven van de chansonnier. Heel verstandig, want we hebben maar al te vaak dit soort ‘biopics’ gezien waarbij men te veel hooi op zijn vork nam, waardoor het geheel een nogal fragmentarisch karakter kreeg. Maar al is de keuze om slechts een deel van Shaffy’s leven onder de loep te leggen de juiste geweest, toch blijkt ook hier – in een verder geweldige miniserie – het verhaal de zwakste schakel.

We leren Ramses (op werkelijk voortreffelijke wijze gespeeld door Maarten Heijmans) kennen aan het einde van de jaren vijftig, als hij als lieveling van het Nederlandse toneel furore maakt op de planken. Hoewel hij een relatie heeft met Joop Admiraal (ook al zo knap gespeeld door de Vlaming (!) Thomas Cammaert, die dezelfde rol ook vertolkte in de musical ‘Ramses’), liggen er ook geregeld anderen bij hem in bed. Mannen of vrouwen, het maakt Ramses niet uit; hij houdt van het leven en van de mensen en het leven en de mensen houden van hem. De ommezwaai in zijn carrière komt er als hij ‘eilandmeisje’ Liesbeth List (Noortje Herlaar) ontmoet, met wie hij het gezelschap Shaffy Chantant opricht. Met zijn teksten, waarmee hij op messcherpe wijze het voor Nederland zo kenmerkende calvinisme bekritiseert, en zijn bruisende performances raakt hij zijn publiek in het hart. Maar ondanks die successen loopt de energieke Shaffy zichzelf ook steeds vaker voorbij. Zijn overmatig drank- en drugsgebruik, zijn onverantwoordelijke leven en rusteloze karakter zitten de mensen om hem heen in de weg. Ramses is echter niet van plan om het genieten van het leven zomaar op te geven.

‘Ramses’ heeft twee ijzersterke troefkaarten in handen: regisseur Van Erp en hoofdrolspeler Heijmans. De serie ziet eruit om door een ringetje te halen en Amsterdam floreert als nooit tevoren. Van Erp durft het bovendien aan de fictieve beelden te doorspekken met archiefbeelden uit de jaren zestig en zeventig, die het geheel extra sjeu geven. Door dat gevarieerde camerawerk oogt de serie net zo dynamisch als Ramses zelf. Wie nog meer zijn stempel drukt op ‘Ramses’ dan Van Erp is Maarten Heijmans, die vol overgave in de huid kruipt van Shaffy en een duizelingwekkend goede en intense performance neerzet. Bovendien zingt hij alle liedjes zelf, en ook dat doet hij op formidabele wijze, want je zou soms zweren dat er een geluidsband met de stem van de échte Ramses meedraait. Waar deze serie een klein beetje tekortschiet, is in het verhaal. Het scenario van Marnie Blok is niet zo rechtlijnig als sommige kijkers misschien zouden willen (de vier delen staan allen voor een bepaalde fase in het leven van de in 2009 overleden zanger, maar binnen die kaders is het niet altijd duidelijk hoeveel tijd er verstrijkt). Aan de andere kant valt daar ook wel weer iets voor te zeggen: dat ongeordende past natuurlijk maar al te goed bij het karakter van Ramses.

Documentairemaker Michiel van Erp toont met de miniserie ‘Ramses’ aan ook uit de voeten te kunnen met drama. De prachtige beelden, waarin een hoofdrol is weggelegd voor de stad Amsterdam, vormen een traktatie op zich. Hoewel het verhaal overzichtelijker en minder fragmentarisch had gekund, toont de serie toch de onmiskenbare magie die Ramses Shaffy op zijn omgeving uitstraalde; anderzijds zien we ook welke verwoestende werking zijn bohemiaanse levensstijl had. Maarten Heijmans brengt Shaffy met zijn overdonderende performance weer tot leven en de mooie muziek maakt het geheel af.

Patricia Smagge

‘Ramses’ verschijnt dinsdag 4 februari 2014 op DVD.