Rebel (2022)

Recensie Rebel CinemagazineRegie: Adil El Arbi, Bilall Fallah | 134 minuten | actie, drama | Acteurs: Aboubakr Bensaihi, Lubna Azabal, Tara Abboud, Younes Bouab, Amir El Arbi, Joey Kwan, Céline Delberghe, Christopher Kuzongila, Malak Sebar, Mohammed Hahou, Qomoq Ayham, Ramazan Kocaklioglu

Hoewel de rappende Kamal Wasaki uit het Brusselse Molenbeek zijn twaalfjarige broertje Nassim (Amir El Arbi) met een aai over de bol waarschuwt voor allerlei aardse verleidingen, leeft Kamal (Aboubakr Bensaihi) zelf op het randje van de wet. De politie betrapt hem op het dealen van drugs en zo kan hij voorlopig geen goed meer doen bij zijn alleenstaande moeder Leila (Lubna Azabal). De stekelige Kamal vergeeft het haar maar niet zichzelf. Al langer is hij begaan met het lot van moslimbroeders in het Midden-Oosten en neemt een radicaal besluit: op de vlucht voor de Belgische justitie wil hij oorlogsslachtoffers helpen in de Syrische burgeroorlog. Zodoende hoopt hij op vergiffenis. Hij raakt echter snel gedesillusioneerd door de onophoudelijke terreur tussen de vechtende partijen en de regen aan Russische bommen op de eigen bevolking van president Bashar al-Assad. Dan wordt Kamal hardhandig geronseld door één van de strijdende partijen en belandt hij in een zeer lastig parket wanneer die partij zich aansluit bij de Islamitische Staat. Ondertussen gaat het aan het Brusselse thuisfront ook mis met broertje Nassim. Vanwege een online-video waarin broer Kamal figureert als IS-soldaat wordt de jonge Nassim gepest en door sommigen juist weer geprezen. Het opgeschoten jongetje raakt er zwaar van in de war en rebelleert vervolgens tegen zijn omgeving. Wat Nassim vooral wil, is zijn grote broer weer zien.

De Belgisch-Marokkaanse moslim regisseurs Adil El Arbi en Bilall Fallah schreven samen met Kevin Meul en Jan van Dyck het scenario voor ‘Rebel’ en baseerden de plot en personages op verhalen uit de directe omgeving van de regisseurs. Het duo kenden jongens en meiden bij naam en toenaam die naar het kalifaat van IS gingen en later opdoken in de gruwelijk gewelddadige propagandafilmpjes op het internet. Volgens El Arbi en Fallah was deze persoonlijke gewaarwording voor hun zo onwerkelijk dat ze er wel een film over moesten maken.

El Arbi en Fallah hebben een sterk oog voor opmerkelijk vertellende details wat hun actievolle producties prikkelend en sensationeel maar ook gevoelig en meeslepend maken. Zo voert de straattaal in ‘Rebel’ het hoogste woord en wisselen conversaties in het IS-Kalifaat elkaar in hoog tempo af tussen Frans, Nederlands, Arabisch of Engels. Ook al spreken IS-leden veelal andere talen, vinden ze elkaar wel in de afkeer en voorkeur voor onverwacht specifieke zaken. Qua verweving van verscheidende culturen gaan de makers nog een stapje verder. Niet zonder risico integreren ze overbekend Hollywooddrama met musicalscènes waarin film, rapmuziek en moderne dans (van de bejubeld Belgisch-Marokkaanse danschoreograaf Sidi Larbi Cherkaoui) samensmelten om de contradicties en fricties in Kamals geweten, getekend door zijn verleden en omgeving, bloot te leggen. Bovendien nemen de regisseurs de sensatiezucht van moderne media bij de opkomst van IS op de hak: Kamal krijgt de rol van cameraman toebedeeld omdat hij ooit de ster was van zijn eigen rapvideo’s. Daarbovenop is de film gelardeerd met aloude dichterlijke teksten in het Arabisch die het tragische lot van families als Wasaki nog maar eens onderstrepen.

Tijdens de dramatische actie toont de film tevens hoe de multiculturele hutspot van Brussel echoot in en contrasteert met die van het verweesde IS. De radicale terreurorganisatie rekruteerde jongemannen via sociale media van over de hele wereld aan, wat uitmondde in een destructieve biotoop die niettemin verregaande saamhorigheid propageerde: waar je ook vandaan komt, je bent hier wel thuis! Wellicht heeft het extremisme van IS te maken met de nalatenschap van de falende integratie in de Westerse multiculturele samenlevingen? Ook al poneren El Arbi en Fallah dit soort vragen niet expliciet, resoneren de culturele botsingen op de straat van Molenbeek met die van de IS – enclave, maar bij laatstgenoemde hebben ze monsterlijke proporties. De radicale groep plundert niet alleen zeer selectief Islamitisch gedachtegoed maar put ook diep uit een veel langer gaand slagveld tussen tradities van het land van herkomst en een Westerse levensstijl.

Iedereen heeft zijn redenen en bestaat bij de gratie van morele schakeringen. Niet ieder IS-lid is de duivel herboren. Wezenlijk vertelt ‘Rebel’ over jongens die een slechte keuzes maken en door hun jeugdige betrokkenheid worden meegesleurd. Vervolgens raken ze verstrikt in een uiterst complexe geopolitieke storm en trekken ze de directe familie mee in het oog van de orkaan. Kamals broertje zal hem verlossen maar niet op de manier die het publiek graag zal zien. Vooralsnog blijven de trauma’s voor Molenbeek zich opstapelen.

Zoals de Franse filmmaker Jacques Audiard en Canadees Denis Villeneuve mengen de Belgisch-Marokkaanse regisseurs zeer vakkundig een maatschappelijk gevoelig onderwerp met gewiekst visueel entertainment en bouwen ze uitdagende tonale experimenten in. Que bombastische aanpak is ‘Rebel’ zo beetje de antithese van het eveneens over radicalisatie gaande en Belgische ‘Le jeune Ahmed’ (Jean-Luc en Piere Dardenne, 2019). Waar de Dardenne broers vervaarlijk en vaardig scheuren in een Fiat Punto doen El Arbi en Fallah dat in een opgekrikte Lamborghini. Niet iedereen zal het hoge volume aan drama waarderen. Echter daar hebben de twee lak aan. Terecht. Die handrem hebben de twee al vroeg in hun carrière losgelaten. Vanaf ‘Black’ (2015) tot aan ‘Bad Boys for Life’ (2020) en het gestrande ‘Batgirl’-project culmineert hun wildemansrit in de filmwereld tot nu toe in een ruwe diamant. Dan kan je het met bepaalde keuzes stevig oneens zijn, in ieder geval pakt het je bij de lurven op het grote doek. En allesbehalve onbelangrijk is dat de relatief grote productie het perspectief van moslim filmmakers naar de tafel brengt.

Roy van Landschoot

Waardering: 4

Bioscooprelease: 6 oktober 2022