Requiem for the American Dream (2015)

Regie: Peter D. Hutchison, Kelly Nyks, Jared P. Scott | 73 minuten | documentaire, biografie | Met: Noam Chomsky

Avram Noam Chomsky (1929) is net iets slimmer en veelzijdiger dan de gemiddelde mens. De Amerikaan is een briljant taalkundige, geëngageerd filosoof en niet te stoppen activist in één en dezelfde persoon. Hoewel Chomsky als taalkundige een heel vakgebied overhoop haalde, vergaarde hij vooral bekendheid als filosoof en activist. Chomsky is zo’n beetje de huisfilosoof van modern links, de intellectueel die in keurige bewoordingen uitlegt waarom de superrijken zulke lastpakken zijn.

In ‘Requiem for the American Dream’ krijgen we een boeiend college maatschappelijke ongelijkheid. Volgens Chomsky is de Amerikaanse droom ten dode opgeschreven (zie titel), wat voornamelijk heeft te maken met de concentratie van rijkdom en macht bij een klein clubje superrijken. Om hun positie te behouden gebruiken deze miljardairs 10 principes, die Chomsky hier stuk voor stuk behandelt. Hij doet dat als de wetenschapper die hij is, waarbij iedere zin logisch voortkomt uit de vorige, zodat er uiteindelijk een geheel ontstaat waar geen speld is tussen te krijgen.

De principes die de rijke elite hanteert gaan over zaken als het temmen van vakbonden, het ondermijnen van democratie en het transformeren van politiek actieve burgers tot shopverslaafde consumenten. In hun monomane drift naar steeds meer rijkdom en macht doen de superrijken alles wat voordelig is voor hun eigen kleine kringetje. Dat zij daarbij blind zijn voor de belangen van een ander, is een eigenschap die zij delen met een groot deel van de mensheid.

Ondanks deze duistere boodschap is de documentaire goed te genieten. Dat heeft allereerst te maken met de toegankelijkheid van het betoog. Chomsky gebruikt eenvoudige woorden, zonder af te dalen naar het lompe register van de moderne populist. Zijn toon is rationeel, zijn woorden intelligent, zijn uitstraling evenwichtig en sympathiek. Hij praat langzaam en er vallen regelmatig stiltes, zodat de kijker de woorden op zich kan laten inwerken. De film kent nooit het ononderbroken geratel van het pamflet. Muziek, grafieken en archiefbeelden zorgen voor de nodige afwisseling.

Je hoeft geen beroepspessimist te zijn om in de profetieën van Chomsky mee te gaan. ‘Requiem for the American Dream’ is een film die toekomstige generaties met verbazing zullen bekijken. En wat die latere kijkers zich zullen afvragen is waarom we alle ellende zagen aankomen en er niets aan deden. En op die vraag heeft ook deze recensent geen antwoord.

Henny Wouters

‘Requiem for the American Dream’ is op woensdag 6 april 2016 eenmalig te zien in de Rode Hoed, Amsterdam en vanaf zondag 1 mei 2016 beschikbaar op Netflix.