Respect (2021)
Regie: Liesl Tommy | 146 minuten | biografie, drama | Acteurs: Jennifer Hudson, Forest Whitaker, Marlon Wayans, Tituss Burgess, Audra McDonald, Marc Maron, Heather Headley, Kimberly Scott, Hailey Kilgore, Saycon Sengbloh, LeRoy McClain, Albert Jones, Skye Dakota Turner, Mary J. Blige
Lang voordat andere vrouwelijke artiesten het stempel ‘Queen’ kregen, of zichzelf zo begonnen te noemen, was Aretha Franklin al ‘The Queen of Soul’. Haar stem herken je uit duizenden, en je hoeft vaak maar enkele noten van haar liedjes te horen om te weten dat zij het is die zingt. En wat ze ook zong, ze wist je emotioneel te raken met haar stem. Alle zangeressen die na haar kwamen, van Whitney Houston tot Beyoncé en Adele, allemaal zijn ze schatplichtig aan Aretha. Ze verstond de kunst om liedjes die eigenlijk van een ander waren, compleet voor zich op te eisen. Neem nou haar bekendste nummer, ‘Respect’. Otis Redding, toch niet een van de minsten, schreef het liedje en bracht het in 1965 uit. Waar die versie min of meer in vergetelheid verdween, maakte de versie die Aretha twee jaar later uitbracht haar onsterfelijk. In haar ‘Respect’ horen we een krachtige vrouw die weet wat ze wil en verdient wat ze nodig heeft. Dat Aretha zich niet altijd zo stevig heeft durven uitspreken, is te zien in de biografische film die van haar is verschenen. Uiteraard is deze vernoemd naar het liedje wat haar definitief op de kaart zette: ‘Respect’ (2021).
Dat Aretha (1942-2018) over een uitzonderlijk talent beschikte, was al duidelijk toen ze nog maar een klein meisje was en door haar vader CL Franklin (in de film gespeeld door Forest Whitaker), die priester was in de New Bethel Baptist Church, gevraagd werd om tijdens kerkdiensten te komen zingen. CL was een begenadigd spreker die enige beroemdheid genoot en daardoor bevriend was met andere bekende figuren zoals Martin Luther King Jr. en zangers als Sam Cooke, Dinah Washington en Ella Fitzgerald. Als we kennismaken met de kleine Aretha (Skye Dakota Turner) mag ze als amper tienjarige op een feestje van haar vader voor al die beroemdheden haar kunstje doen. Haar moeder Barbara (Audra McDonald) is dan al vertrokken, na vele ruzies met CL die er de nodige scharrels op nahoudt. In de spaarzame momenten die ze heeft met haar moeder, die jong zal sterven, leert Aretha behalve uitstekend pianospelen en zingen ook enkele wijze lessen over hoe belangrijk het is dat ze voor zichzelf opkomt.
Maar het zou nog wel even duren voor Aretha (als volwassene gespeeld door Oscarwinnares Jennifer Hudson) zover is. Jarenlang laat ze zich koeioneren door de mannen om haar heen. Door haar vader, die zich opwerpt als haar manager en bepaalt welke muziek ze moet gaan zingen. Door de platenbazen bij Columbia Records, die haar jarenlang jazzstandards laten zingen die haar maar geen hit opleveren. En door Ted White (Marlon Wayans), de veel oudere charmeur op wie ze verliefd wordt maar die losse handjes blijkt te hebben. De meest traumatiserende gebeurtenis van allemaal wordt door scenarioschrijver Tracy Scott Wilson en regisseur Liesl Tommy zo omfloerst gebracht dat het meer vragen oproept dan ze beantwoordt: na één van die feestjes, als de kleine Aretha al in haar bed ligt, komt een onbekende man haar kamer binnen en doet de deur op slot. Pas scènes later zien we haar met een dikke buik. Haar eerste kind krijgt ze wanneer ze twaalf jaar is; amper drie jaar later zou er nog een kind volgen. De film lijkt deze heftige gebeurtenissen zo zachtjes mogelijk te willen laten landen, maar lijkt dit trauma voor Franklin op deze manier haast te bagatelliseren. Terwijl de demonen waar ze later mee zou vechten, ongetwijfeld (in elk geval deels) gevoed werden door herinneringen aan wat haar overkomen is.
Terwijl haar kinderen in Detroit opgevoed worden door oma (Kimberly Scott), bouwt Aretha aan haar zangcarrière. Aan de arm van Ted White weet ze zich niet alleen los te rukken van Columbia, maar ook van haar vader. Onder de vleugels van platenbaas Jerry Wexler (leuke rol van Marc Maron) van Arista Records gaat ze op zoek naar haar eigen sound. Die vindt ze op een onwaarschijnlijke plek: Muscle Shoals in het gesegregeerde Alabama en met een voornamelijk witte band. Eindelijk scoort ze de hits waar ze zo naar verlangde. Maar het opvliegende karakter van Ted, de voortdurende botsingen met haar vader, haar eigen divagedrag en de strijd tegen haar innerlijke demonen die haar steeds vaker naar de fles doen grijpen, bewijzen dat ze nog niet dáár is waar ze uiteindelijk wil zijn.
Muziek, de kerk, activisme. Dat zijn de drie pijlers in het leven van Aretha Franklin geweest en samen vormen ze de kapstok waar deze biopic aan is opgehangen. ‘Respect’ volgt niet het hele leven van Franklin, maar eindigt bij de live-opnamen van het gospelconcert ‘Amazing Grace’ in 1972. Met de terugkeer op de plek waar het ooit allemaal begon – de kerk – is de cirkel mooi rond, aldus Wilson en Tommy. Dat netjes afbakenen past in deze nogal conventionele biografische film. De film vinkt alle hoogte- en dieptepunten uit het leven van Franklin netjes af en dat is het dan; op naar de volgende scène. Zo gaat het ook met veel personages, die even vluchtig opdraven en daarna weer verdwijnen (Mary J. Blige als een bitchy Dinah Washington, daar wil je toch meer van zien!). Daardoor blijft ‘Respect’ erg oppervlakkig. Over Aretha’s beweegredenen, en wat ze vóelt tijdens die gebeurtenissen rept de film met geen woord. Dat is zonde, vooral voor Jennifer Hudson, die de longen uit haar lijf zingt en de maniertjes van Franklin, die haar persoonlijk uitkoos om haar te portretteren, nauwgezet nabootst.
De tijdloze klassiekers van Franklin zijn de belangrijkste troef van deze film. Hoe loepzuiver Hudson ze ook zingt, er gaat niets boven de echte Franklin. Dat blijkt wel aan het eind van de film, als we getrakteerd worden op archiefbeeld van The Queen of Soul herself. Dan al dik over de zeventig en gehuld in een dikke bontjas zingt ze ‘You Make Me Feel Like A Natural Woman’ tijdens de Kennedy Center Honors. Dat doet ze met zoveel gevoel dat zelfs Barack en Michelle Obama in tranen uitbarsten. Van zo’n impact mag de film ‘Respect’ alleen maar dromen. Want hoewel de film prima wegkijkt en op Hudsons performance weinig valt af te dingen, stijgt deze clichématige biopic jammer genoeg nergens boven zichzelf uit. Iets waar Franklin juist een meester in was!
Patricia Smagge
Waardering: 3
Bioscooprelease: 2 september 2021
DVD- en blu-ray-release: 19 januari 2022