Respiro (2002)
Regie: Emanuele Crialese | 95 minuten | drama, komedie | Acteurs: Valeria Golino, Vincenzo Amato, Francesco Casisa, Veronica dAgostino, Filippo Pucillo, Muzzi Loffredo, Elio Germano, Avy Marciano, Domincia Amato, Vincenzo Barreca, Vincenzo Bellici, Aldo Chessari
‘Respiro’ is het Italiaanse woord voor ‘adem’. Adem en lucht: dat is waar de jonge Grazia (Valerio Golino), moeder van drie kinderen, naar verlangt. Het leven op het visserseiland Lampedusa, voor de kust van Sicilië, is verstikkend. Haar man Pietro (Vincenzo Amato) begrijpt haar wel en houdt van haar, maar kan dat niet omzetten in daden. Grazia doet dingen die volgens de gemeenschap niet kunnen: topless zwemmen, bij twee Franse toeristen op de boot springen om mee te willen varen, het loslaten van gevangen honden. Dat zijn daden die door niemand goedgekeurd worden. Om haar te helpen wordt besloten dat Grazia naar Milaan gaat. Daar zit een kliniek waar ze haar uitbundige gedrag kunnen behandelen. Grazia accepteert dat niet, zeker niet als Pietro één van de twee honden laat afmaken en verstopt zich. Gesteund door haar oudste zoon Pasquale (Francesco Casisa) weet ze zich onvindbaar te maken. Samen met haar hond, wat eten en een oplaadbaar grammofoon waar ze vaak het betekenisvolle ‘La Bambola’ (de pop) van Patty Pravo afspeelt (‘omdat ik een pop ben zie je niet dat ik huil, verdrietig of moe ben, ik denk alleen maar aan jou’). Als op gegeven moment een jurk van haar gevonden wordt op het strand heeft men de indruk dat ze de zee ingelopen is en verdronken is.
‘Respiro’ is een film waarin drama, humor en romantiek hand in hand gaan. Maar het laat ook onvoorwaardelijke liefde zien. De liefde van Grazia’s kinderen bijvoorbeeld voor hun moeder.
De (Italiaanse) samenleving waarin mannen het voor het zeggen hebben, kinderen bijna mythisch heilig zijn en ouderen een belangrijke stempel hebben komt in deze film prima tot uitdrukking. Ben je anders, doe je anders, dan wordt je resoluut buitengesloten. Lampedusa is één van de mooiste eilanden van Italie, maar ‘Respiro’ laat het harde en eenvoudige leven van de inwoners zien.
Emanuele Crialese (1965) gebruikt voor ‘Respiro’ weinig professionele acteurs. Alle kinderen zijn kinderen van Lampedusa en ook bijna alle tegenspelers zijn inwoners van het eiland. Dat maakt de film realistisch. ‘Respiro’ is een charmante kleine film. Het verhaal is niet op alle fronten even sterk, soms wat fragmentarisch. Het wil nog wel eens van de hak op de tak springen. Het wordt niet duidelijk waarom Grazia ‘anders’ is en doet, ‘ze is altijd zo geweest,’ zegt Pietro ergens in de film, maar dat is niet voldoende. Door deze afstandelijkheid is het moeilijk je te identificeren met de hoofdrolspeler.
Aantrekkelijk aan de film is de blik die je als kijker wordt gegund op een klein geïsoleerd eiland, waarin de hele economie draait om vis. De verhoudingen binnen zo’n kleine gemeenschap zijn zichtbaar en bijna voelbaar, alsook de moeizame relatie tussen Pietro en Grazia. Het verstikkende dat Grazia voelt wordt in onderwaterscènes doeltreffend uitgebeeld. Gelukkig kan Grazia terugvallen op haar oudste zoon Pasquale, die haar liefdevol behandelt en bekijkt. Grazia vraagt aan hem, terwijl hij haar teennagels lakt: “Wat doe je toch met die sterke armen?” Pasquale antwoordt: “Een huis aan zee bouwen, voor jou.”
‘Respiro’ won in 2002 de Persprijs op het Filmfestival van Cannes.
Gerard de Bruijn
Waardering: 3
Bioscooprelease: 20 maart 2003