Ressources humaines (1999)
Regie: Laurent Cantet | 97 minuten | drama | Acteurs: Jalil Lespert, Jean-Claude Vallod, Chantal Barré, Véronique de Pandelaère, Michel Begnez, Lucien Longueville, Danielle Mélador, Pascal Sémard, Didier Emile-Woldemard, Françoise Boutigny, Félix Cantet, Marie Cantet, Sébastien Tauvel, Jean-François Garcia, Gaëlle Amouret, Marie-Laure Potel, Patrick Baron, Patrick Pignard, Peggy Lefevre, Alain Champin, Alain Thénault, Patrick Brochard, Cédric Dessolliers, Jean-Pierre Dolinski, Olivier Bourguet, Jean-Jacques Abadie, Rufin Verliefde, Claude Verdier, Emile Louis, Maurice Renaud, Philippe Grassiot, Josiane Delahaie, Jean-Luc Darcq, Stéphanie Chevret, Anne Lebert, Annie Duval, Jean-Sébastien Cerdan, Frédéric Dubois, Paul Gomis
Laurent Cantet gooide in 2008 hoge ogen met het winnen van de Gouden Palm op het Filmfestival van Cannes, voor zijn film ‘Entre les Murs’. Al langer geldt de Fransman als een van de grote talenten in de filmwereld. Zijn grote doorbraak kwam met ‘Ressources humaines’ (1999), een wonderschone film over het werken in een fabriek. Het oeuvre van Cantet ademt sociaal engagement, waarmee hij gezien kan worden als de jongere, Franse tegenhanger van Ken Loach. ‘Ressources humaines’ verscheen in hetzelfde jaar als Loach’s film ‘The Navigators’, over de ellende rond de privatisering van de Britse spoorwegen. Hoewel de films veel parallellen hebben, zijn er ook grote verschillen. Waar Loach humor als smeermiddel gebruikt, verpakt Cantet zijn maatschappijkritiek in een subtiel en realistisch vader-zoonverhaal, verbluffend gespeeld door hoofdzakelijk amateurs. Het leverde de debuterende regisseur een karrenvracht aan prijzen op, waaronder een European Film Award voor ‘ontdekking van het jaar’.
Franck (Jalil Lespert, de enige professionele acteur in het gezelschap) keert aan het einde van zijn studie vanuit Parijs terug in zijn geboorteplaats, een troosteloos Noord-Frans industriestadje. Hij wil stagelopen op de managementafdeling van de fabriek waar zijn vader Jean-Claude (Jean-Claude Vallot) al dertig jaar lang zijn dagen slijt met het stansen van gaten in stalen plaatjes. De fabriek draait niet meer zo soepel als vroeger en er wordt gesproken over de invoering van een 35-urige werkweek. Aan Franck de taak om uit te zoeken hoe het personeel daarover denkt. Hij organiseert een enquête, om er vervolgens achter te komen dat de uitslag van die vragenlijst door de directie gebruikt zal worden om twaalf mensen te ontslaan. Een van de ‘slachtoffers’ is zijn vader. Hoewel de baas van de fabriek (Lucien Longueville) met zijn veelbelovende stagiair wegloopt, staat Franck voor een dilemma. Hij kiest de zijde van de vakbond en zet samen met de fanatieke Danielle Arnoux (Danielle Mélador) een staking op.
Hoewel een film die gesitueerd is in een fabriek en die handelt over stakingen, 35-urige werkweken en arbeidstijdverkorting gortdroog klinkt, is ‘Ressources humaines’ dat geenszins. Deze film is namelijk veel meer dan een fabrieksdrama. Het conflict dat tussen Franck en zijn stoïcijnse, ongecompliceerde vader ontstaat, komt voort uit een diep gewortelde afkeer en schaamte. Cantet en zijn coscenarist Gilles Marchant hadden daarbij gemakkelijk in simplisme kunnen vervallen, maar kiezen gelukkig voor een slot dat wars is van oppervlakkige sentimenten. Jean-Claude berust in zijn lot, terwijl Franck kookt van woede. De climax die deze tweestrijd tot gevolg heeft vormt het hoogtepunt van de film. Er wordt verrassend sterk geacteerd door de onervaren cast, die in principe zichzelf speelt. Opmerkelijk is de prestatie van de gelaten Jean-Claude Vallot, die met zijn opvallende snor, lege blik en simpele overkomen even ongrijpbaar als vertederend is. Op het moment dat hij oog in oog staat met zijn zoon, die tegen hem tekeer gaat, ziet hij niet alleen zijn eigen wereld instorten, maar ook die van zijn zoon, de trots van de arbeidersfamilie.
Cantet leunt sterk op zijn acteurs, die niet alleen in gedrag en gebaren de film tekenen maar ook een grote bijdrage leverden aan de dialogen. De enige professional in het gezelschap, Jalil Lespert, is verbluffend authentiek als de jonge Franck die in korte tijd zijn naïviteit van zich af moet zien te schudden. Ook de andere rollen worden voortreffelijk ingevuld, zodat alle karakters figuren van vlees en bloed worden. ‘Ressources humaines’ biedt sterk menselijk drama in een realistisch neergezet werkklimaat, koel gefilmd door Matthieu Poirot-Delpech. Deze film is meeslepend, herkenbaar en integer, zonder opsmuk en recht voor zijn raap. Vergelijkbaar met het beste werk van Ken Loach en bij vlagen zelfs beter. Realistischer dan dit bescheiden pareltje van Laurent Cantet krijg je het bijna niet!
Patricia Smagge
Waardering: 4
Bioscooprelease: 4 oktober 2001