Richard Jewell (2019)

Regie: Clint Eastwood | 131 minuten | drama | Acteurs: Paul Walter Hauser, Sam Rockwell, Brandon Stanley, Ryan Boz, Charles Green, Olivia Wilde, Mike Pniewski, Jon Hamm, Ian Gomez, Nina Arianda, Kathy Bates, Ronnie Allen, David Lengel

Tijdens de Olympische Zomerspelen van 1996 in de Amerikaanse stad Atlanta werd de wereld opgeschrikt door een bomaanslag in Centennial Olympic Park, de centrale plek waar alle ceremonies, festiviteiten en optredens rond het evenement plaatsvonden. Op de avond van 27 juli – de Spelen waren precies halverwege – werd een pijpbom tot ontploffing gebracht. Eén persoon kwam om het leven en 111 anderen raakten gewond. Een Turkse cameraman kreeg een fatale hartaanval terwijl hij naar naar de plaats delict rende om de gebeurtenissen te kunnen filmen. De dader had achttien minuten voor de ontploffing de hulpdiensten gebeld om te waarschuwen dat er een bom zou gaan ontploffen en het was Richard Jewell, die als beveiliger namens telefoniebedrijf AT&T bij het evenement aanwezig was, die het explosief onder een bankje in het park aantrof. Had hij niet adequaat gehandeld, dan waren er ongetwijfeld nog veel meer levens verloren gegaan. Jewell was voor even een nationale held, die met alle liefde zijn verhaal voor de camera’s vertelde. Het duurde echter niet lang voordat de sfeer compleet omsloeg en Jewell ineens als mogelijke dader van de aanslag gezien werd.

De macht van de media, die iemand net zo snel kunnen maken als breken, is het centrale thema in de film ‘Richard Jewell’ (2019) van good old Clint Eastwood. De inmiddels hoogbejaarde filmmaker stort zich de laatste jaren wel vaker op ‘nobody’s’ die ondanks dat ze heldendaden verrichtten toch met argusogen bekeken worden. In ‘American Sniper’ (2014) was het scherpschutter Chris Kyle, die te boek stond als dodelijkste Navy Seal van de Amerikaanse krijgsmacht maar wiens militaire successen zwaar drukten op zijn persoonlijke leven. In ‘Sully’ (2016) redt piloot Chesley Sullenberger de levens van 155 mensen door een noodlanding te maken in de Hudson rivier, maar werd de correctheid van zijn handelen in twijfel getrokken. En in ‘The 15:17 to Paris’ (2018) zet Eastwood drie Amerikaanse studenten in de schijnwerpers die in 2015 een terroristische aanslag in de Thalys van Amsterdam naar Parijs wisten te verijdelen. In dat rijtje past ook ‘Richard Jewell’, een film die de risico’s van profilering en de dubbele rol van de media aan de kaak wil stellen.

Richard Jewell (gespeeld door de relatief onbekende Paul Walter Hauser) zou op papier namelijk best een ‘lone wolf’ kunnen zijn, die tot het plegen van een terroristische aanslag in staat is. Hij is een moederskindje, een beetje simpel en naïef maar met een diepgaande obsessie voor het handhaven van de wet. Hij werkte ooit als politieagent, maar belandde op een zijspoor omdat hij zijn werk té serieus nam. Ook als beveiliger op een universiteitscampus hield hij het niet lang vol, omdat hij studenten om het minste geringste lastig viel (‘I don’t want any Mickey Mousing on the campus’). Na zijn heldendaad bij de aanslag in het Centennial Olympic Park ziet hij zijn kans schoon om zich aan het hele land te laten zien als ultieme handhaver; iemand die je met gevaar voor eigen leven beschermt. Zijn moeder Bobi (warme rol van Kathy Bates, die er een Oscarnominatie mee verdiende) gloeit van trots op haar enige zoon. Maar dan slaat de stemming om: Richard past namelijk perfect in het daderprofiel, zeker gezien zijn indrukwekkende collectie aan vuurwapens. FBI-bobo Tom Shaw (Jon Hamm) start een onderzoek naar Jewell en journaliste Kathy Scruggs (Olivia Wilde) van de Atlanta Journal-Constitution weet hem zo ver te krijgen dat hij die informatie met haar deelt. Binnen de kortste keren wordt de woning van Richard en zijn moeder belegerd door persmuskieten en overhoop gehaald door FBI-medewerkers. Het is aan de aan lager wal geraakte advocaat Watson Bryant (Sam Rockwell, fijn als altijd), die Richard nog kent van jaren geleden, om Richards onschuld te bewijzen en zijn naam te zuiveren.

Waren de gebeurtenissen rond Jewell twintig jaar later gebeurd, dan was de mediahype met de invloed van social media en internet nog veel groter geweest, maar zelfs met alleen de klassieke media (schrijvende pers, radio en tv) kon de situatie kennelijk al compleet uit de hand lopen. ‘Richard Jewell’ laat dat maar al te duidelijk zien: de media plegen karaktermoord op een man die toevallig past in een daderprofiel, maar hoe gevaarlijk is het om puur op basis van zo’n profiel de schuldige aan te wijzen. Logistiek gezien was het voor Jewell helemaal niet mogelijk om de aanslag te plegen. De film was spannender geweest als de twijfels rond Jewells onschuld sterker waren geweest en Eastwood en scenarioschrijver Billy Ray ons enige tijd in het ongewisse hadden gelaten. Desondanks is het fascinerend om te zien hoe snel de mening van het volk kan omslaan onder invloed van publicaties, en hoe makkelijk de media nieuwsberichten van elkaar overnemen. Het acteerwerk is van hoog niveau; dat Hauser weinig bekend is, heeft zeker voordelen in die zin dat het eenvoudiger wordt om Jewell te zien als ‘de gewone man’ die in een ongewone situatie terechtkomt. Hauser balanceert knap op het randje van kinderlijke naïviteit en een oprechte wil om de wet zo nauw mogelijk te volgen. Wilde komt er wat bekaaid van af in een rol die de nodige controverse oproept; ging Scruggs daadwerkelijk met Shaw de koffer in om een scoop te bemachtigen? De tragiek is dat zowel zij als Richard Jewell niet meer in staat zijn zichzelf te verdedigen, aangezien ze beide jong zijn gestorven.

Eastwood draait in ‘Richard Jewell’ niet om de feiten heen en legt op confronterende wijze bloot hoe meedogenloos de media de publieke opinie kunnen beïnvloeden en welke gevolgen dat kan hebben. Sterk geacteerd, sober drama dat aanzet tot nadenken.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 5 maart 2020
VOD-release: 13 april 2020 (Pathé Thuis, iTunes, Ziggo en KPN)
DVD- en blu-ray-release: 17 juni 2020