Roman Polanski: Wanted and Desired (2008)
Regie: Marina Zenovich | 99 minuten | misdaad, documentaire | Met: Pedro Almodóvar, Istvan Bajzat, Steve Barshop, Marilyn Beck, Madeline Bessmer, Pierre-André Boutang, Andrew Braunsberg, Richard Brenneman, Nicolas Cage, Michael Caine, John Cassavetes, Dick Cavett, Furnell Chatman, Joan Collins, Michael M. Crain, Stephen Daldry, Douglas Dalton, Catherine Deneuve, Faye Dunaway, Mia Farrow, Harrison Ford, Samantha Geimer, Jim Grodin, Robin Groth, Roger Gunson, Gene Gutowski, Russell Harty, Hugh M. Hefner, Mick Jagger, Clive James, Ken Jones, Hawk Koch, Hanna Landy, Ronald Markman, Rob Marshall, Daniel Melnick, Hans Mollinger, Jack Nicholson, Barbara Parkins, Roman Polanski, Claus Preute, Elliot Rittenband, Laurence J. Rittenband, Marlene Roden, Marv Ryver, Jay Sebring, Lorenzo Semple Jr., Fred Sidewater, Lawrence Silver, Terence Stamp, Meryl Streep, Anthea Sylbert, Debra Tate, Sharon Tate, Stephen S. Trott, Diane Tschekaloff, Philip Vannatter, Mike Wallace, Leonor Watling, David Wells
Aan de ene kant van de Atlantische Oceaan wordt hij op handen gedragen, terwijl hij aan de overkant verguisd wordt: Roman Polanksi (1933). In Europa is hij vooral de gelauwerde en alom gerespecteerde Frans-Poolse filmmaker, die een tragisch verleden met zich meedraagt. In de Verenigde Staten zien ze hem als een misdadiger, die niet van minderjarige meisjes af kan blijven. Het feit dat hij zijn strafzaak niet afwachtte en spoorslags naar Europa vertrok wordt hem door de Amerikanen niet in dank afgenomen. In de documentaire ‘Roman Polanksi: Wanted and Desired’ (2008) tracht filmmaker Marina Zenovich nuance aan te brengen in de zaak. Zorgvuldig wordt de rechtszaak uitgeplozen, waarbij opmerkelijk veel direct betrokkenen aan het woord komen. Volgens Zenovich speelde de aandachtsgeile en corrupte rechter Laurence J. Rittenband een cruciale rol in het totaal uit de hand lopen van de rechtszaak. Opmerkelijk is dat alle drie de partijen (Polanski’s advocaat Douglas Dalton, aanklager Roger Gunson én het slachtoffer Samantha Gailey Geimer) het met haar eens zijn.
Het levensverhaal van Roman Polanski is verre van doorsnee. Hij verloor zijn ouders in de Holocaust en moest zichzelf zien groot te brengen op de straten van het door nazi’s verwoeste Polen. Nadat hij zich in Europa met films als ‘Repulsion’ (1965) op de kaart had gezet, vertrok hij naar Amerika, waar hij in eerste instantie de gelukkigste periode uit zijn leven beleefde. Hij maakte met ‘Rosemary’s Baby’ (1968) baanbrekende cinema en raakte tot over zijn oren verliefd op de jonge actrice Sharon Tate. Niets zat hun geluk nog in de weg toen bekend werd dat zij zwanger was van hun eerste kindje. Het noodlot sloeg echter toe op 9 augustus 1969, toen Tate, haar ongeboren kind en vier anderen op brute wijze vermoord werden door leden van Charles Mansons sekte. Polanski was ontroostbaar, zeker nadat hij er door de pers van verdacht werd iets met de moorden te maken te hebben. Hij had immers een fascinatie voor satanisme, zo concludeerde men na het zien van ‘Rosemary’s Baby’. Het is op dat moment dat de relatie tussen Polanski en de pers zichtbaar verslechterde. Net nadat de regisseur weer een beetje uit het dal geklommen was, raakte bekend dat hij seks had gehad met de pas dertienjarige Samantha Gailey. De controverse rond Polanski was op dat moment op een absoluut hoogtepunt.
De rechtszaak die volgde vormt de hoofdmoot van Zenovich’ documentaire. Talloze betrokkenen komen aan het woord, onder wie Polanski’s eloquente advocaat Douglas Dalton, de ultraconservatieve aanklager Roger Gunson, journalisten, vrienden van Polanski, politieagenten en zelfs een psycholoog die de regisseur indertijd onderzocht heeft. Ook Samantha, inmiddels een volwassen vrouw en moeder van drie kinderen, verschijnt aan de zijde van een raadsman voor de camera. Eind jaren negentig heeft ze Polanski, die toegegeven heeft seks met het meisje te hebben gehad maar ontkent haar gedrogeerd en verkracht te hebben, al eens publiekelijk vergeven. Dat zij mee wilde werken aan deze film was dan ook wel te verwachten. Zenovich verdient een pluim voor het feit dat zij zo veel betrokkenen wist te verzamelen. Beide kampen (de voor- en tegenstanders) zijn ongeveer even sterk vertegenwoordigd, waardoor Zenovich’ betoog in balans is. De film reconstrueert de gebeurtenissen aan de hand van interviews, veel archiefbeelden en flarden uit actualiteitenprogramma’s en journaals. Ze heeft zelfs fragmenten uit Polanski’s films verwerkt in de documentaire. Deze beelden hebben niet altijd een direct verband met hetgeen besproken wordt, maar vormen een welkome aanvulling op de toch vrij droge kost rond de rechtszaak.
Hoewel de parade aan betrokken figuren indrukwekkend is, ontbreken de twee hoofdrolspelers. Van Polanski is jammer genoeg alleen (oud) archiefmateriaal beschikbaar, waaronder een interview waarin hij ingaat op de zaak en waarmee Zenovich haar film een kop en een staart geeft. De tweede belangrijke figuur die ontbreekt – omdat hij in 1993 overleden is – heet Laurence J. Rittenband. Hij was de rechter van dienst, die nogal een stempel op het verhaal heeft gedrukt. Dat is althans waar Zenovich op aanstuurt. Ze krijgt verrassend genoeg bijval van alle betrokken partijen. De oerdegelijke Gunson zegt zelfs dat het hem niet verbaasde dat Polanski het vliegtuig naar Europa pakte: iedereen werd namelijk wanhopig van de poppenkast die de rechter opvoerde. Rittenband was iemand die meer met zijn eigen imago bezig was dan met de rechtspraak, die beide advocaten meerdere malen probeerde mee te trekken in zijn corrupte zaakjes, hen probeerde verklaringen in de mond te leggen en zijn woord meermaals niet nakwam, die buitenstaanders vertwijfeld afvroeg wat hij in vredesnaam toch met die Polanski aanmoest en die een persconferentie belegde toen de zaak nog helemaal niet afgesloten was. Na zo’n opeenstapeling van corrupt gedrag is het geen wonder te concluderen dat zowel de aanklager als de verdediging een motie indienden om deze charlatan in vredesnaam van de zaak te halen.
Polanski vergelijkt tijdens het interview dat als boekensteunen deze documentaire omhelst dat de rechter met hem speelde als een sadistische kat dat met een weerloze muis doet. Daarin slaat hij wat Zenovich betreft de spijker precies op de kop. Ook de andere betrokkenen zijn het daarmee eens. Alleen al het feit dat ze het voor elkaar heeft gekregen om alle neuzen voor één keertje dezelfde kant op te laten staan, maakt van ‘Roman Polanski: Wanted and Desired’ een geslaagde documentaire. Deze film werpt nieuw licht op een zaak die ruim dertig jaar na dato nog altijd actueel is. Polanski is en blijft een intrigerende en ongrijpbare persoonlijkheid, daar verandert deze film weinig aan. Maar wie hem al die tijd heel zwart-wit bekeken heeft, zal na het zien van deze sterke documentaire ongetwijfeld een genuanceerder beeld hebben van de meesterregisseur.
Patricia Smagge