Salamatty Kazakhstan (2025)

Regie: Ben van Lieshout | 93 minuten | documentaire

Met ‘Salamatty Kazakhstan’ wakkert Ben van Lieshout zijn belangstelling voor de post-Sovjet gebieden opnieuw aan. Na het observeren van verloederde industriële restanten in ‘Glory Days’ (‘Hoogtijdagen’) en een rit door Nederland langs asfalt en verkeer in ‘Snelweg NL’, verlegt hij zijn blik naar Kazachstan. Niet de snelweg maar spoorlijnen vormen nu de verbindende factor. Die keuze past bij zijn werk, dat vaker reizen, infrastructuur en perifere regio’s onderzoekt.

De film volgt een volledig uitgeruste medische trein die acht maanden lang 121 stations aandoet en 18.000 kilometer aflegt. Het doel: bewoners van afgelegen gebieden – waar specialistische zorg schaars is – toch te bereiken. Aan boord werken artsen, verpleegkundigen en technici elke dag om mensen de zorg te bieden die ze nodig hebben. Het is een staatsinitiatief dat laagdrempelige zorg biedt: wie langskomt, wordt geholpen.

Van Lieshout spiegelt het tempo van de trein: de documentaire kachelt voort, station na station. Consulten zijn kort, pijnklachten passeren, kleine lichamelijke onderzoekjes volgen elkaar op. Het leven aan boord blijft aan de oppervlakte – niet uit nonchalance, maar omdat de trein telkens weer vertrekt. Het gevolg is een fragmentarisch geheel: net wanneer een persoon of gemeenschap begint te intrigeren, is het volgende perron alweer in zicht. Die keuze is verdedigbaar, want het reflecteert het werkritme van de trein, maar ze heeft ook een prijs: betrokkenheid blijft beperkt en de film verbindt minder dan hij zou kunnen.

Gaandeweg treden de werknemers meer op de voorgrond, en beetje bij beetje krijg je meer vat op wie er allemaal op de trein werkt en hoeveel verschillende levens en verhalen eigenlijk op die trein worden meegevoerd. Waarom ze zijn gaan werken op de trein. Wat hun beweegredenen waren, hoe ze het vinden, en wat ze eruit willen halen. Hoe is het om maandenlang op reis te zijn met werk, ver weg van de eigen familie, kinderen en andere dierbaren? De hoofdzuster herinnert aan de aanvankelijke scepsis: hoe is dit vol te houden, kunnen we wel goed werken? Het Kazachse gezegde “The eyes fear but the hands do” vangt die houding mooi.

De film biedt een verscheidenheid aan gemeenschappen, ontvangsten en landschappen – veelal uitgestrekt en desolaat – maar er zit veel herhaling in de film, zonder dat het de personen die op de trein werken werkelijk uitdiept.

De beelden zijn realistisch en observerend gefilmd, zonder opsmuk, maar binnen die nuchterheid is de film opvallend rijk van kleur. Vooral rood en blauw domineren: blauw als symbool voor Kazachstan, rood als kleur van arbeid, bloed of het communistische verleden? De interactie tussen de realistische filmstijl en de felle kleuren maakt dat de film ondanks zijn eenvoud visueel blijft sprankelen, zelfs wanneer het tempo laag blijft.

‘Salamatty Kazakhstan’ is een consequent observerend portret van een belangrijk sociaal project – dat zelfs actief onder de aandacht is gebracht via Instagram en TikTok om bewoners te bereiken – maar ook een film die bewust afstand bewaart. Dat levert een eerlijke maar soms afstandelijke kijkervaring op, waarin de menselijke verhalen zich blijven aandienen, maar zelden echt de tijd krijgen om te landen.

Salman Guldemond

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 9 oktober 2025