Salem’s Lot (1979)
Regie: Tobe Hooper | 182 minuten | horror, thriller | Acteurs: David Soul, James Mason, Lance Kerwin, Bonnie Bedelia, Lew Ayres, Julie Cobb, Elisha Cook Jr, George Dzundza, Ed Flanders, Clarissa Kaye-Mason, Geoffrey Lewis, Barney McFadden, Kenneth McMillan, Fred Willard, Marie Windsor, Barbara Babcock, Bonnie Bartlett, Joshua Bryant, James Gallery, Robert Lussier, Brad Savage, Ronnie Scribner, Ned Wilson, Reggie Nalder, Ernest Phillips
De film ‘Salem’s Lot’, gebaseerd op het gelijknamige boek van Stephen King, zou in eerste instantie geregisseerd worden door George Romero, maar zodra deze er lucht van kreeg dat het een film moest worden die voor uitzending op televisie geschikt moest zijn bedankte hij voor de eer vanwege de beperkingen die dit met zich meebracht. Vervolgens nam Tobe Hooper, alom bekend binnen horrorkringen, de verfilming van King’s verhaal op zich. Werd ook hij gehinderd door beperkingen? In zekere zin wel, want veel actie is er in deze film niet te bespeuren, van bloedvergieten is al bijna helemaal geen sprake, en wanneer de diverse vampiers hun slachtoffers maken worden de desbetreffende scènes in de meeste gevallen vrij snel afgebroken en wordt het een en ander vooral aan de verbeelding van de kijker overgelaten. Toch is het Hooper gelukt met ‘Salem’s Lot’ een geslaagde horrorfilm te maken. Het lukt hem de nodige horror op te roepen door in te spelen op de angst van de kijker voor het onbekende in combinatie met de creatie van een onheilspellende en duistere sfeer. Dat er het nodige onheil op stapel staat wordt al snel duidelijk door de opmerkingen van de antiekhandelaar Straker die pas in het dorp is gearriveerd. De dubbele betekenis achter diverse van de door hem gemaakte opmerkingen wordt door de dorpelingen niet opgemerkt, maar geldt voor de oplettende kijker als een niet mis te verstane waarschuwing. Ook diverse daaropvolgende gebeurtenissen dragen op geslaagde wijze bij aan de totstandkoming van een onheilspellende sfeer met betrekking tot de nodige op handen zijnde duistere gebeurtenissen: de verhalen van Ben Mears over het Marsten House waarin het kwaad zou schuilen, het ijskoude en uit zichzelf bewegend krat in de truck, de verdwijning van een kind in het dorp… Ook in een later stadium, wanneer de ene na de andere dorpeling het loodje legt, wordt er een geslaagde duistere sfeer opgeroepen van een schijnbaar hopeloze strijd tegen een allesoverheersend kwaad dat zijn klauwen op onduidelijke maar onmiskenbare wijze over het dorp heeft uitgestrekt.
Het zijn echter vooral de verschijningen van de vampiers zelf die in ‘Salem’s Lot’ voor de meeste horror bij de kijker zorgen. Hun toeslaan bij het maken van hun slachtoffers wordt maar deels in beeld gebracht, maar dat is ook niet nodig om toch de nodige geslaagde horror op te roepen. Kan het kwaad in de vorm van het vampirisme veelal nog enigszins aantrekkelijk overkomen, hier is het tegendeel het geval. In deze film komen de in beeld gebrachte vampiers enkel over als huiveringwekkende parasitaire bloedzuigers die slechts afkeer oproepen. Met name de scènes waarin de diverse vampiers met gloeiende ogen en duivelse grimassen en al dan niet omringd door mistnevels langzaam dreigend en schijnbaar onafwendbaar uit de duisternis naar voren komen zijn wat dit betreft geslaagd te noemen. Hoewel de vampiers hun slachtoffers in een soort van hypnotische trance weten te brengen is er van enige charme van hun kant geen sprake en hun overduidelijke verderfelijke aard en bedoelingen maken ze alleen al door hun verschijning letterlijk angstaanjagender dan de gemiddelde vampier in menig andere vampierfilm. Ook de uitputting en apathie die ze na hun nachtelijke bloedzuigende bezoeken bij hun slachtoffers achterlaten doet ze als des te verraderlijker en weerzinwekkender overkomen.
Achter de verschijning van Kurt Barlow als aartsvader der vampiers in ‘Salem’s Lot’ kunnen wellicht de nodige vraagtekens gezet worden. Hooper heeft ervoor gekozen om hem nogal te laten verschillen van de vampier zoals die door King in zijn boek wordt neergezet door hem de gedaante te geven van een grauwende nachtmerrieachtige verschijning die opvallend veel gelijkenis vertoont met graaf Orlock in ‘Nosferatu’ uit 1922. Wederom een verschijning dus die slechts afkeer en huiver oproept, maar in aansluiting op de duidelijk naar voren komende verderfelijke aard van Barlow’s vampiervolgelingen, heeft Hooper wat dit betreft geen verkeerde keuze gemaakt. Temeer doordat hiermee door Barlow’s herhaaldelijk plotseling opduikende verschijning enkele geslaagde schrikeffecten mogelijk worden gemaakt. Desondanks steelt James Mason als Barlow’s menselijke handlanger Straker meer de show dan de vampier Barlow zelf. Hij weet door zijn gewetenloze activiteiten waarmee hij de weg baant voor Barlow’s bloedzuigende activiteiten, in combinatie met zijn tegenover de dorpelingen minzaam gedrag en dubbelzinnige opmerkingen, tot een voortdurende onderhuidse maar duidelijk voelbare dreigende uitstraling te komen en dit draagt op onmisbare wijze bij aan de totstandkoming van de duistere en onheilspellende sfeer die in het grootste deel van de film duidelijk voelbaar aanwezig is.
Hoewel als mogelijk bezwaar van ‘Salem’s Lot’ kan gelden dat de speelduur vrij lang is en de gebeurtenissen in het eerste deel van de film soms wat traag verlopen is de juiste keuze gemaakt door de vampiers daarbinnen langzaam en geleidelijk hun opwachting te laten maken. Evenals in andere verfilmingen van Stephen King’s werk komt ook in deze film de verstoring van de levens van de diverse karakters daarmee als des te ingrijpender over. Ook andere elementen doen denken aan bekende elementen in diverse King-verfilmingen: een kleine door bossen omgeven afgelegen dorpsgemeenschap, de herkenbaarheid van de diverse karakters, en de autoriteiten die niet alleen schitteren door afwezigheid maar er hier op een gegeven moment zelfs doelbewust vandoor gaan. Des te beter natuurlijk, aangezien daardoor de boosdoeners hun verderfelijke activiteiten des te langduriger kunnen laten voortduren en de helden in het verhaal op gewenste wijze tot de nodige meeslepende confrontaties kunnen komen.
Een griezelfilm waarbij bloedvergieten met daarmee gepaard gaande overige ranzige taferelen in opvallende mate achterwege blijven, maar waarin dit in ruime mate niet alleen wordt gecompenseerd, maar ruimschoots wordt overtroffen door de creatie van een duistere en onheilspellende sfeer met daarbinnen de letterlijke huiveringwekkende verschijningen van de diverse vampiers die in het verhaal een rol spelen. Ondanks de beperkingen die regelmatig naar voren komen in Amerikaanse horrorfilms die voor televisie gemaakt worden, heeft Hooper met ‘Salem’s Lot’ een geslaagd product en een van de betere verfilmingen van Stephen King’s werk afgeleverd dat voor de horror- en vampierliefhebber een aanrader te noemen valt.
Frans Buitendijk
Waardering: 4