Samurai Rebellion – Jôi-uchi: Hairyô tsuma shimatsu (1967)

Regie: Masaki Kobayashi | 128 minuten | drama | Acteurs: Toshirô Mifune, Yôko Tsukasa, Gô Katô, Tatsuya Nakadai, Tatsuyoshi Ehara, Etsuko Ichihara, Isao Yamagata, Shigeru Kôyama, Michiko Ôtsuka, Tatsuo Matsumura, Masao Mishima, Jun Hamamura

“Each must live his own life”, een wijze les die je niet snel zal horen uit de mond van een doorgewinterde samurai uit de 18e eeuw. Tijden van vrede betekenen voor de strijdvaardige samuraiclans onzekerheid en een gemiste kans om meer eer te krijgen. Regisseur Masaki Kobayashi (bekend van onder andere ‘Harakiri’, ‘Kwaidan’ en ‘The Human Condition’) was een pacifist in hart en nieren en maakte met die visie een ander type samuraifilm dan we gewend zijn. Geen heldhaftige veldslagen en buitengewoon sterke krijgers meer, maar een verhaal dat dieper in gaat op de politieke en mentale problemen van een samurai die zijn eigen loyaliteit en levenskeuzes in kwestie neemt.

‘Samurai Rebellion’ is in alle opzichten eigenlijk een anti-samuraifilm. De clans in het oude Japan stonden voor eer en het beschermen van het volk, maar in vele gevallen was deze oorspronkelijke code ver te zoeken. Corrupte politieke spelletjes en machtsmisbruik waren niet ongehoord, ook niet in de clan van Isaburo Sasahara (Toshirô Mifune) en Tatewaki Asano (Tatsuya Nakadai). In een periode van lange vrede in het oude Japan is er voor de wat oudere krijger Isaburo weinig te doen. Zwaardvechten is het enige waar hij goed in is en ook wat hij heeft. Zijn vrouw heeft het in zijn familie voor het zeggen, ondanks dat hij het hoofd is van zijn gezin. Isaburo besluit om te pensioneren, maar voordat hij het stokje doorgeeft aan zijn oudste zoon Yogoro (Gô Katô), moet hij eerst een bruid vinden voor hem. De oude minnares van de leider van Isaburo’s clan, Ichi (Yôko Tsukasa), wordt de ‘gelukkige’. Dit tot grote verbazing van iedereen in het gezin van Isaburo. Ichi heeft een slechte reputatie vanwege haar uitbarsting tegen de leider en zijn nieuwe minnares. Ze werd gedwongen om een zoon voor hem te baren, om vervolgens aan de kant te worden geschoven voor een ander. Dit resulteert in een ruzie tussen de vrouwen en de leider en Ichi wordt verbannen uit het kasteel. Yogoro en Ichi hebben een verrassend goed huwelijk en krijgen zelfs een kindje. Het echtpaar wordt echter gescheiden van elkaar wanneer Ichi teruggeroepen wordt naar het kasteel door de hoofden van de clan. De erfgenaam van de troon is overleden en Ichi’s zoon kan alleen regeren wanneer de moeder onderdeel is van de clan en in het kasteel woont. Yogoro en Ichi willen koste wat het kost niet gescheiden worden van elkaar. Wat volgt is een tweestrijd tussen loyaliteit en eigen wil in de familie Sasahara.

Een opvallend thema in de films van Kobayashi is de strijd van het individu met zijn machthebber. Net als in Harakiri worden de hoofdpersonen gedwongen een keuze te maken tussen hun eer en hun eigen gevoelens. Toshirô Mifune schittert als een wijze krijger en vader, een rol die we niet vaker van hem gezien hebben. De gezichtsuitdrukkingen van zijn oude gezicht verraden vaak zijn standpunt wanneer hij overlegt met zijn leiders. In decennia van trouwe dienst van zijn clan heeft hij geen tijd gehad om de roeping in zijn leven te vinden. Wanneer zijn zoon dezelfde fout dreigt te maken, knapt er iets in Isaburo. Nu is het tijd om te doen wat een echte samurai doet; zijn familie beschermen van corruptie en onrechtvaardigheid. De strijd die hij en zijn zoon moeten aangaan lijkt een verloren zaak. Desondanks verschijnt er ineens een glimlach op het gezicht van Isaburo; hij heeft zich nog nooit zo goed gevoeld in zijn hele leven.

De titel van de film heeft een opvallende geschiedenis. Oorspronkelijk zou de film ‘Rebellion: Receive the Wife’ gaan heten om ook vrouwen aan te trekken. Als het aan Kobayashi lag had de film gewoonweg ‘Rebellion’ geheten. Uiteindelijk kozen de Amerikanen voor de huidige titel en de Japanners gingen daarin mee. 

Het beeld dat men over het algemeen heeft van samurai is dat ze onbreekbare, bloedserieuze vechtersbazen zijn die alles doen voor hun eer. Niets is minder waar in Kobayashi’s film. Hoewel er nog altijd spannende vechtscènes in ‘Samurai Rebellion’ zitten, gaat de film veel meer over de innerlijke strijd die een samurai voert met zichzelf. Is de keuze om samurai te worden wel de juiste? Isaburo heeft zijn leven uit handen gegeven voor mannen die niks om hem geven. Zijn zoon Yogoro moet het anders en beter doen. In die zin stelt Isaburo het oude Japan van voor de Tweede Wereldoorlog voor en Yogoro het nieuwe Japan dat uit het as van de oorlog en de zelfisolatie zichzelf moet heruitvinden. Dat is een terugkerend kenmerk van de gouden generatie van Japanse film (1950-1970). 

‘Samurai Rebellion’ is een kritische en vooruitstrevende film. Kritisch op de hypocriete, corrupte politiek van de samurai en op het vasthouden aan idealen die ouderwets en vervlogen zijn. Deze kritiek geldt niet alleen voor Japan uit die periode, maar ook op het Japan na de oorlog. Kobayashi wil dat Japanners uit hun schulp kruipen en opstaan voor zichzelf om een beter Japan te creëren. Ieder individu moet zijn eigen leven leiden op zijn of haar manier.

Job Vijftigschild

Waardering: 4.5