Scarface (1932)

Regie: Howard Hawks, Richard Rosson | 90 minuten | drama, misdaad | Acteurs: Paul Muni, Ann Dvorak, Karen Morley, Osgood Perkins, C. Henry Gordon, George Raft, Vince Barnett, Boris Karloff, Purnell Pratt, Tully Marshall, Inez Palange, Edwin Maxwell

Voor velen is ‘Scarface’ van Brian de Palma met de ongeëvenaarde Al Pacino de enige echte ‘Scarface’. Zijn vertolking van Tony Montana (een Zuid-Amerikaanse naam, omdat het verhaal zich heeft verplaatst naar het Miami van de jaren tachtig) is legendarisch en maakte hem voor sommige jongeren een waar icoon. Dit komt doordat Tony met zijn vechtlust en vermogen om zich door niemand de les te laten lezen, voor rebelse pubers het perfecte rolmodel is. Overigens zien die pubers voor het gemak even over het hoofd hoe het met de overambitieuze Tony afloopt, maar dit terzijde. Het zal voor hen en voor vele anderen een verrassing zijn dat Howard Hughes Brian de Palma eenenvijftig jaar eerder al voorging met ook een uitstekende verfilming van Maurice Coons (a.k.a. Armitage Trail) levensechte en kleurrijke gangsterroman.

Al Pacino’s vertolking van Tony is absoluut geniaal, maar die van Paul Muni mag er ook zijn. De rol leverde hem terecht veel erkenning op in filmland, hoewel een Oscar, net als bij zijn collega Pacino, er niet in zat. Onterecht, want zeker voor zijn tijd zet hij een gangster neer zoals die niet eerder te zien was geweest in Hollywood: rauw, realistisch en niets ontziend, zonder te schmieren. De verontrustende inhoud en het brute geweld – voor huidige begrippen gematigd en stukken minder expliciet dan in de latere versie – zal in de jaren dertig hard zijn aangekomen; de makers kregen dan ook grote problemen met de filmkeuring!

De (hoofd)regisseur, Howard Hughes, levensgenieter en pionier van de screwball comedy toont zich een geëngageerd filmer, als het verhaal film begint met de boodschap: deze film is een aanklacht tegen de maffia en de onverschilligheid van de regering jegens deze bedreiging van de veiligheid van ons land. Hij zal de onderwereld authentiek hebben geportretteerd, want na de eerste vertoningen werd hij door de maffia bedreigd.

Als je je een beetje verplaatst in de tijd kun je je goed voorstellen wat voor impact deze film heeft gehad. Het verhaal is serieus en kennelijk zeer realistisch en dus voor de brave Amerikaan een verontrustend beeld van de grote Amerikaanse steden en de invloed die criminelen uitoefenden op het dagelijkse leven en hoe ze zich boven de wet plaatsten. Voor ons inmiddels oud nieuws, maar het moet voor hen zijn geweest als toen de eerste liedjes van The Beatles op de radio kwamen, alleen wat negatiever. Of deze oerversie van Brian de Palma’s meesterwerk beter is dan de laatstgenoemde valt, zeker volgees de huidige maatstaven te betwijfelen, maar het is verbazingwekkend hoe de film de tijd heeft overleefd. Door de gewaagde thematiek en aanpak, onberispelijke regie van Howard Hughes en een ijzersterke hoofdrol voor Paul Muni, is de film ook voor een modern publiek en zeker de liefhebbers van het gangstergenre een must-see.

Arjen Dijkstra