Schirkoa – Schirkoa: In Lies We Trust (2024)

Regie: Ishan Shukla | 103 minuten | animatie, fantasie, science fiction | Originele stemmencast: Golshifteh Farahani, Asia Argento, SoKo, Arish Ahmad Khan, Denzil Smith, John Sutton, Tibu Fortes, Shahbaz Sarwar, Lav Diaz, Karan Johar, Shekhar Kapur, Anurag Kashyap, Piyush Mishra, Gaspar Noé

Het dystopische, ambitieuze ‘Schirkoa’ (‘Schirkoa – In Lies We Trust’), van filmmaker Ishan Shukla is een verdieping van zijn eigen short ‘Schirkoa’ uit 2016, die veel opzien baarde en prijzen won op verschillende festivals. Het is een fascinerende animatiefilm, die middels echte personen en motion capture-technieken de geanimeerde personages vormgeeft, gebruikmakend van de videogame-engine Unreal. De resultaten zijn over het algemeen indrukwekkend te noemen; en dat geldt niet alleen voor het technische gedeelte. Alles staat immers in dienst van de intrigerende wereld(en) die Shukla heeft gecreëerd. Werelden die bruisen van leven en ideeën en daarbij ook nog ruimte moeten geven aan de ontwikkeling van het aanvankelijk gezichtloze hoofdpersonage 197A.

Dat ‘gezichtloze’ moet je vrij letterlijk opvatten. In Schirkoa moet elke inwoner namelijk verplicht een papieren zak over zijn hoofd dragen. De inspiratie voor dat idee kwam vanuit de eigen ervaring van Shukla, die voor zijn werk jarenlang met dezelfde meute anonieme en leeg voor zich uit starende mensen in de metro zat. Zo kwam hij op het idee voor een samenleving waar deze anonimiteit ook letterlijk vereist werd.

In Schirkoa, waar de grote Lord ‘O’ aanbeden wordt, moet iedereen een zak dragen. Je mag deze ook nooit afzetten; doe je dat wel, dan word je gearresteerd. Iedereen volgt het credo ‘safety, sanity, sanctity’. Alles wordt onder het mom gedaan van veiligheid.

Er wordt ook gesproken over mensen die zich niet aanpassen, die geen zak dragen en zelfs vleugels of hoorns hebben. Deze ‘afwijkenden’, zo zegt men, bevinden zich in het land ‘Konthaqa’, en wordt geregeerd door Lies.

De futuristische wereld van Schirkoa lijkt visueel veel op ‘Blade Runner’, met dezelfde overhead shots, verregende straten, neonlichten, en de smeltkroes aan culturele invloeden.

Conceptueel heeft Schirkoa weer veel weg van George Orwell’s ‘1984’; mensen zonder identiteit die in het gareel moeten worden gehouden, tegen elkaar worden opgezet en bang worden gemaakt over enge buitenstaanders. De inwoners horen voortdurend een stem via luidsprekers op straat die ze waar nodig extra angst inboezemt of de regels nog eens goed op het hart drukt. Het heeft, kortom, een hoog ‘Big Brother is watching you’-gehalte.

Als je wat verder denkt, kun je je afvragen hoe effectief dit alles is. Als anonimiteit het doel is: hier is eigenlijk geen sprake van. Iedereen kan zijn persoonlijk eigenlijk alsnog prima uiten met eigen kledingkeuzes: van een saai pak tot kleurrijke jurken, van volledig bedekt, tot half ontbloot bovenlijf of middenrif. Je kunt elkaar prima verleiden en mag ook gewoon de taal spreken die je wenst, wat ook naar hartenlust wordt gedaan: Engels, Frans, Indiaas, Japans… iedereen kan, als je er goed over nadenkt, eigenlijk nog prima zichzelf zijn. Ja, die zak is wel een beperking. Gezichtsuitdrukkingen kun je niet echt bij elkaar ontdekken en ok, echt praktisch is het ook niet altijd. Denk aan eten, drinken en amoureuze bezigheden (al is in de film te zien dat zelfs bordelen gewoon klandizie hebben, met hoofdzak en al)… maar de ultieme ‘gelijkmaker’ is de papieren zak zeker niet.

Interessant is het allemaal hoe dan ook en we kunnen ons een tijdlang prima identificeren met politicus 197A – de inwoners hebben geen (gewone) namen – die een vriendin heeft die zich aangetrokken voelt door de vrije wereld van Konthaqa, maar waar hij zelf nog niet volledig in gelooft of nog niet in durft te geloven.

Helemaal prikkelend wordt het wanneer 197A verschillende keren in aanraking komt met een vrije geest; een ‘afwijkende’ jonge dame, die vaak zonder zak over straat gaat. Op een gegeven moment leidt dit tot een vrij hilarische discussie over de beste – dat wil zeggen de meest pijnloze – manier om zelfmoord te plegen door van een flatgebouw te springen. Kun je beter duiken, stappen, of je gewoon laten vallen? Het is één van de scènes die je zeker zal bijblijven.

Net zo bijzonder, maar op een andere manier, is de scène waarin het tweetal een dolle scooterrit door de stad maakt, alsof er helemaal geen regels of zorgen zijn. Het doet denken aan de scène in ‘Roman Holiday’ waarin Gregory Peck en Audrey Hepburn een zelfde soort ritje maken. Het is een van de meest magische scènes van de film. En dat terwijl er helemaal geen bovennatuurlijke aspecten, complexe concepten of diepzinnige filosofieën aan te pas komen.

Want hier staat de film ‘Schirkoa’ bol van. Jammer genoeg, zou je bijna zeggen. Niet dat de ideeën die langskomen niet boeiend zijn, integendeel. Maar door het hoofdpersonage hiervan (grotendeels) een spreekbuis te laten zijn en daarbij zijn ‘aardse’ emoties los te laten, is het vrij lastig, zo niet onmogelijk om persoonlijk betrokken te blijven bij dit personage. Temeer omdat hij zich zo radicaal anders lijkt te gedragen zodra hij in ‘Konthaqa’ aankomt. Je zou kunnen zeggen dat hij nu eindelijk kan zijn wie hij is, maar hij lijkt dan op zijn minst heel erg zoekende te zijn. Dat is niet erg, maar de fantastische, bovennatuurlijke scènes die op een gegeven moment tot een crescendo komen, hebben daarbij vooral een symbolische kracht. Zeker interessant, maar het gaat ten koste van de menselijkheid van 197A. Kortom, in de tweede helft van de film is het zeer lastig, zo niet onmogelijk, om je als kijker nog met 197A te identificeren en nog iets voor hem te voelen.

Technische beperkingen van de animatie zijn wat dat betreft ook een probleem. Het is moeilijk om in de diepe discussies of monologen van de personages mee te gaan als er te weinig details in hun gezichtsuitdrukkingen zitten. Ook de bewegingen zijn vaak net niet realistisch genoeg. Het ziet er redelijk vloeiend en menselijk uit, maar soms is het een tikkeltje te houterig of lijken personages een beetje te waggelen. Dit is niet in elke animatiefilm problematisch. Maar wel als je allerlei ideeën en gedachten hoort over vrijheid, de menselijke natuur, het lot, zelfontdekking, inclusiviteit, individualiteit, en liefde… en je tot op zekere hoogte aan de lippen moet kunnen hangen van de personages die ze uiten.

Toch heeft ‘Schirkoa’ veel potentie en laten de laatste scènes zien dat er niet zo heel veel voor nodig zou zijn geweest om van de film niet alleen een episch verhaal met grote ideeën te maken maar ook een persoonlijk en romantisch futuristisch sprookje. Een film die de betrokkenheid bij het hoofdpersonage intact laat en de kijker weet te raken met een uiteindelijk intiem – maar daarmee niet minder diepzinnig – verhaal.

Gelukkig heeft de regisseur aangegeven dat er nog enorm te vertellen is binnen dit universum en wekt hij de indruk dat hij nog lang niet klaar is met Schirkoa, Kontaqa en hun inwoners. We zijn erg benieuwd.

Bart Rietvink

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 12 september 2024