Serenity (2005)

Regie: Joss Whedon | 119 minuten | actie, thriller, avontuur, science fiction | Acteurs: Nathan Fillion, Gina Torres, Alan Tudyk, Morena Baccarin, Adam Baldwin, Jewel Staite, Sean Maher, Summer Glau, Ron Glass, Chiwetel Ejiofor, David Krumholtz, Michael Hitchcock, Sarah Paulson, Yan Feldman, Raphael Feldman

De film ‘Serenity’ lijkt dezelfde weg te gaan volgen als de dvd-uitgave van de serie ‘Firefly’, waar de film op gebaseerd is. Oftewel, de weg naar succes en hoge inkomsten. De moeilijk te typeren en daarom lastig (commercieel) te promoten serie was na een half seizoen door Fox al van de buis gehaald, maar toen de serie op dvd kwam, zorgde de snel ontstane groep trouwe fans voor gigantische verkoopcijfers. Vandaar dat Universal er wel been in zag om dit universum en haar bewoners, ontsproten uit het brein Joss Whedon, een nieuw leven op film te bieden. En het lijkt een goede zet te zijn geweest. Critici zijn over het algemeen erg enthousiast en het publiek smult ervan: op IMDB heeft ‘Serenity’ al een plaats in de top 250 veroverd, en heeft thans de hoge beoordeling van een 8,5 bereikt.

En, het moet gezegd, de film is een succes. Zowel fans van de serie als “leken” zouden zich thuis moeten kunnen voelen in deze opwindende, nieuwe wereld. De personages worden bondig, maar duidelijk geïntroduceerd, en de ontwikkelingen in de film zijn zonder kennis van de serie goed te volgen, al zullen kijkers die bekend zijn met de serie zich meer kunnen vinden in de vele personages, die hier vaak onvoldoende uit de verf komen. Afgezien van de vaardige verteltechnieken van de regisseur (en scriptschrijver) komt de film ook prettig over door de aardsheid van de omgevingen, alsook de no-nonsense gedragingen van de cast. Het is niet voor niets dat de film als science fiction western wordt bestempeld. Hoewel vele science fiction films in essentie westerns zijn, maakt ‘Serenity’ dit op een vrij expliciete manier waar. Er wordt dan niet op paarden gereden zoals in de serie, maar de wapens zijn dit keer eens geen laserpistolen of lichtzwaarden, maar traditionele pistolen en machinegeweren. Ook zijn de ruimteschepen waarin gevlogen wordt vaak geen gladde, futuristische snelheidsmonsters, maar hoekige roestbakken die eerder doen denken aan terreinwagens dan aan ruimtevaartuigen. Een spectaculaire achtervolging in het begin van de film, waarbij onze helden, gezeten in zo’n schip, achtervolgd worden door een stel Reavers, is fris en spannend te noemen. Er wordt gevlogen op een aards aandoende planeet, dicht bij de met begroeiing bedekte grond, terwijl er van alles misgaat. Een controversieel moment vindt plaats aan het begin van de achtervolging wanneer een burger ook mee wil vluchten met onze helden en aan boord van het schip probeert te klimmen. Hij wordt echter aan zijn lot overgelaten en door de Reavers te grazen genomen. Een genadeschot is dan het enige wat gezagvoerder Mal (Nathan Fillion) kan bieden. Tenminste, zo verantwoordt hij zich later zelf tegenover Zoe (Gina Torres).

Het is deze morele ambiguïteit die een ander sterk punt van de film vormt. Wanneer Zoe opmerkt dat ze tijdens de oorlog nooit iemand achterlieten, antwoordt Mal: “Misschien hebben we daarom wel verloren”. Het zet je als kijker aan het denken over de ware aard van Mal – is hij echt zo koel geworden? – en over de legitimiteit van deze uitspraak. Zijn zulke offers goed te praten of is het het begin van het einde wanneer je als mens deze grens overschrijdt? Wat mag onder “bijkomende schade” vallen, en wat is er allemaal toegestaan in oorlogstijd?

Hoewel morele ambiguïteit in de plot of personages meestal slechts even wordt aangestipt, doet het de film wel, inhoudelijk gezien, boven de middenmoot uitstijgen. Het simpele achtervolgingsverhaaltje dat het middenstuk (dus het grootste gedeelte) van de film beheerst, krijgt zowaar nog een interessante lading als aan het einde van de film duidelijk wordt waar het de Alliantie allemaal om te doen was, en welk geheim er in River verscholen ligt. Het heeft te maken met de natuur van de mens en doet denken aan de thematiek in films als ‘A Clockwork Orange’ en ‘The Day the Earth Stood Still’. Het besef dat ten grondslag ligt aan de keuzes die aan het einde van de film door Mal en consorten worden genomen, is er één om even bij stil te staan. Naast dit verhaalelement en het personage van Mal, heeft de achtervolger van de Alliantie, slechts bekend onder de naam “The Operative”, ook interessante dimensies. The Operative, zoals gespeeld door Chiwetel Ejiofor, is angstaanjagend volhardend in zijn missie, maar juist zijn geloof hierin en de kalme manier waarop hij zijn redenen uiteenzet, zorgen ervoor dat de kijker begrip voor dit personage kan opbrengen. Ejiofor is verreweg de meest interessante acteur van het ensemble. In ‘Dirty Pretty Things’ vormde hij op een uitstekende manier het emotionele, melancholische anker van de film, en hier weet hij zijn personage dezelfde weemoed en sympathie mee te geven, al lijkt zijn personage qua inborst lijnrecht tegenover de goedige Okwe uit ‘Dirty Pretty Things’ te staan.

De rest van de personages komt er helaas wat bekaaid vanaf. Hoewel elk figuur wel zijn eigen unieke bijdrage levert aan het geheel, worden de meeste personages nauwelijks uitgewerkt. Acht personages is ook wel wat veel om voldoende aandacht te kunnen schenken in een film van een kleine twee uur. Het blijft dus vaak slechts bij enkelvoudige typeringen van de personages die hierdoor niet tot leven komen om een blijvende indruk op de kijker achter te kunnen laten. Het helpt daarbij ook niet, dat de acteurs niet de “starpower” hebben om de diepte en breedte van de film, die trouwens ook niet altijd voldoende aanwezig is, op hun schouders te kunnen dragen. Fillion voelt zich duidelijk op zijn gemak in de hoofdrol, wat aan de ene kant een voordeel is. Maar het is ook een nadeel als je bedenkt dat het oorspronkelijke acteerwerk voor een televisieserie was, waar het om een ander “gewicht” gaat dan in film. In ‘Serenity’ komt Fillion vaak wat te mat en nonchalant over. Hetzelfde geldt voor Jayne, gespeeld door Adam Baldwin. Hij moet dan wel een domme ijzervreter spelen, zijn houterige, quasi-komische optreden in de film leidt eerder af dan dat het de filmbeleving ten goede komt. Ook onderlinge relaties worden vaak alleen maar aangestipt en nauwelijks ontwikkeld of toegelicht.

Hoewel de stijl van de film fris en uniek genoeg is om een eigen charme te creëren, komen sommige typeringen van personages en verhaalelementen wel wat belegen over. Het personage Mal en zijn schip Serenity zijn duidelijk gemodelleerd naar Han Solo en zijn Millenium Falcon, terwijl de “spirituele” Shepherd Book, met zijn cryptische lessen en zijn advies om maar vooral te geloven, een zelfde soort mentor vormt als Morpheus uit ‘The Matrix’, Obi Wan uit ‘Star Wars’, en Gandalf uit ‘The Lord of the Rings’. Hoewel deze aspecten niet heel erg problematisch zijn, doen ze toch enige afbreuk aan de originaliteit van de film.

Een ander kritiekpuntje is de bij tijd en wijle wat té gevatte dialoog, die door zijn zelfbewustheid de charme van het geheel soms in het geding brengt. Ook heeft de film een, op verschillende vlakken, wat ongeloofwaardig einde, alsook een cheesy coda, die niet echt consistent zijn met de toon van de rest van de film. Er wordt op een wat te makkelijke manier geprobeerd om alles netjes, en moreel bevredigend af te ronden.

De actiescènes zijn zeer de moeite waard. Summer Glau, die de rol van helderziende River vertolkt, weet ons door haar balletachtergrond op aparte, sierlijke vechtscènes te trakteren en de gevechten of vluchten op de planeten en in de ruimte zijn vaak opwindend. Ook is de manier waarop actie geïntroduceerd en afgewisseld wordt met contrasterende scènes, vaak bijzonder verrassend. Pakweg het eerste kwartier is wat dit betreft zeer boeiend. Net wanneer je je een scène of omgeving eigen hebt gemaakt, wordt het tapijt onder je voeten vandaan getrokken en begeef je je ineens in een geheel andere context, waardoor je goed op het puntje van je stoel blijft.

Het is jammer dat de personages en hun ontwikkelingen in de film niet beter uitgewerkt zijn, dat ze niet worden vertolkt door meer charismatische acteurs, en dat de film soms teveel het karakter heeft van een tv-serie. ‘Serenity’ is namelijk zeer vermakelijk en interessant, maar redt het nu net niet om tot écht grote hoogtes te stijgen.

Kortom, ‘Serenity’ is geen meesterwerk geworden, maar is toch zeer zeker een aanrader. Waag dus de stap en klim aan boord van dit fascinerende ruimteschip. Wie weet waar je terecht zult komen?

Bart Rietvink

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 17 november 2005