Seymour: An Introduction (2014)

Regie: Ethan Hawke | 84 minuten | documentaire, biografie, muziek | Met: Seymour Bernstein, Jiyang Chen, Ethan Hawke, Junko Ichikawa, Marcus Ostermiller

Acteur Ethan Hawke ontmoette pianist Seymour Bernstein (inmiddels 88 jaar) toevallig tijdens een diner bij een gezamenlijke vriend. Hawke werd meteen betoverd door zijn ouderwetse en uiterst krachtige zinnen, zijn peinzende stem en zijn kijk op het leven. Die overrompeling tijdens hun eerste ontmoeting heeft hij vertaald in een documentaire die precies doet wat de naam impliceert.

Een kleine 83 minuten lang creëert Hawke een setting waarin het lijkt alsof wij ook op dat dinertje zijn uitgenodigd en deze allervriendelijkste, poëtische en aaibare man voor het eerst ontmoeten. Dat doet Hawke vooral door gesprekken te registreren tussen Bernstein en zijn vrienden, oud-leerlingen en collega’s. Het lijkt alsof we als kijker bij hen aan tafel zitten, in het keurig afgeschermde elite-wereldje van professionele musici. Uiteraard gaan de dialogen over de piano en haar klanken, maar er zitten zelfs voor de grootste pianohaters onverwachte levenslessen in die met een vanzelfsprekendheid en logica over Bernsteins lippen komen.

Zijn opvallende carrière komt maar zelden ter sprake. Bij hem thuis hadden ze geen muziek, zelfs geen platenspeler of radio. Op zijn zesde kreeg hij, na lang zeuren, een oude piano en hoorde hij voor het eerst naar een sonate van Schubert. “Het was alsof ik dat stuk altijd had gekend,” zegt hij daarover. Hij trad op tijdens de Korea-oorlog op slechts een paar honderd meter van het front en hij reisde de wereld rond langs alle grote concertzalen. Het lijkt genoeg materiaal om een twee uur durende film van te maken. Hier zijn het flarden, terloops genoemde gebeurtenissen. Dat is gedurfd, maar past binnen het concept. Niemand vertelt tijdens een eerste ontmoeting uitgebreid over alle sleutelmomenten in zijn leven.

Toch is het grootste voorrecht van ‘Seymour: An Introduction’ om hem les te zien geven. Op zijn vijftigste stopte hij onverwacht als concertpianist – naar het schijnt vanwege podiumangst – en legde hij zich toe op het overdragen van zijn kennis en kunde. Hem zien onderwijzen, is alsof je een wetenschapper aan het werk ziet: hij praat over ademhaling, positie, en bovenal over gevoel en emotie. Soms gaan de details je als niet-kenner boven de pet, maar voorop staat altijd zijn overgave en pure liefde voor het pianospel. Zo doceert hij met een opa-achtige schwung talentvolle pianisten. “Dat was beter dan ik het deed!” roept hij als het een leerling na vier keer eindelijk lukt een bepaalde passage met de juiste intensiteit te spelen.

Bernstein treedt speciaal voor Hawke voor het eerst in bijna 40 jaar weer voor publiek op. Het is het enige verhaallijntje in de documentaire en heeft vooral als doel om al die losse scènes bijeen te houden. Het levert daarnaast een prachtig kijkje op in het gehoor van Bernstein. Als hij een piano moet selecteren voor het optreden, weet hij na vijf seconden spelen of de piano voldoet. Verbluffend.

Hawke ontmoette Bernstein toen hij naar eigen zeggen in een soort midlifecrisis zat; zijn carrière gaf hem geen energie meer.  Door met Bernstein te praten, hervond hij zijn kracht. Dat is vast niet alleen op die eerste avond gebeurd. Maar dankzij Hawkes lieve en elegante portret begrijp je wel waarom hij werd betoverd. Laten we daarom hopen dat ook wij Bernstein nog beter mogen leren kennen.

Bart Boersma

Waardering: 4

Bioscooprelease: 10 september 2015
DVD-release: 1 december 2015