Shado’man (2013)
Regie: Boris Gerrets | 86 minuten | documentaire
Meer nog dan een filmmaker is Boris Gerrets een visueel artiest. De uit een Bulgaars-Duitse familie geboren Nederlandse cineast leefde in zijn jonge jaren onder meer in Spanje, Sierra Leone en Duitsland en mag dus gerust een echte cosmopoliet worden genoemd. In zijn films legt hij de loep op een kleine gemeenschap, vaak in de verre uithoeken van de stadse samenleving, om zo die kant van de samenleving te belichten die we anders straal voorbijlopen. ‘Biotopic explorations’, noemt hij zijn documentaires zelf graag. Zijn camera is zijn gereedschap die hem dichter bij zijn onderwerp brengt. Dat levert vaak verrassende en bijzondere ontmoetingen op, en die ontmoetingen stuwen zijn films voort. In zijn eerdere werk focuste Gerrets zich bijvoorbeeld op de anonieme zone tussen snelwegen, tankstations, wasstraten en parkeerplaatsen (‘Droomrijders’, 2006), stadse ‘buitenlui’ in Detroit en Sint Petersburg (‘Tuinverhalen’, 2004) en de opbloeiende liefde tussen een aan drugs verslaafde bedelaar en een beeldschone jonge vrouw (‘People I Could Have Been and Maybe Am’, 2010).
Voor zijn meest recente film, ‘Shado’Man’ (2013) trok Gerrets naar Sierra Leone, het Afrikaanse land waar hij een deel van zijn jeugd doorbracht en dat hem dus na aan het hart ligt. In de hoofdstad Freetown volgt hij een groep dakloze vrienden die zichzelf de ‘Freetown Streetboys’ noemen (hoewel ook enkele vrouwen deel uitmaken van de groep). Ze zijn veroordeeld tot een leven van bedelen, maar hebben ook nog eens te kampen met allerlei lichamelijke en geestelijke beperkingen, waardoor hun leven nóg zwaarder is. Vanwege hun handicaps – sommigen zijn blind, anderen kreupel of zelfs gedeeltelijk verlamd – zijn ze al vanaf hun jeugd verwaarloosd (want als je niet kunt werken ben je niets waard, zo wordt geredeneerd) en verstoten door hun familie. Samen moeten ze zich zien te redden. Gerrets neemt ons mee naar nachtelijk Freetown, naar de krochten waarin deze mensen zich schuilhouden. Ze vertellen hun vaak indringende en soms ronduit confronterende en heftige persoonlijke verhalen en schetsen voor ons westerlingen een beeld van hoe het moet zijn om met een beperkingen te moeten leven in een derdewereldland. Om het een beetje luchtig te houden, filmt Gerrets ook wat de minder diepgaande dagelijkse gesprekken, over liefde, relaties, seks en kinderen. Al blijkt het leven in Sierra Leone ook op dat vlak nogal te verschillen van dat in West-Europa.
De naam ‘Shado’Man’ is niet toevallig gekozen; niet alleen draait het hier om mensen die normaal gesproken veelal onzichtbaar blijven, de beelden zijn ook nog eens in de nacht geschoten wat het schermgebied dat ze hun leefomgeving noemen ook nog eens extra onderstreept. Hoewel de beelden soms wel érg donker zijn, wat het bemoeilijkt om de mensen echt goed te kunnen observeren, weet Gerrets zijn boodschap solide over te brengen. Het is indrukwekkend om te zien hoe deze mensen, ondanks de erbarmelijke omstandigheden waarin ze moeten leven, toch hun waardigheid en vastberadenheid weten te behouden. Gerrets observeert en onthoudt zich van enig commentaar; vaak hoor je alleen omgevingsgeluiden en is het verder stil. De zwijgende observaties worden hierdoor haast poëtisch. Enerzijds is ‘Shado’Man’ een vorm van kunst, anderzijds zien we hier de bikkelharde dagelijkse werkelijkheid voor honderdduizenden mensen over de hele wereld. Het schijnbaar moeiteloos in elkaar over laten lopen van kunst en realiteit, maakt van deze film een bijzondere kijkervaring, ‘Shado’Man’ draait op het IDFA 2013 en draait mee in de competitie voor beste lange documentaire en beste Nederlandse documentaire en zou in beide competities zomaar hoge ogen kunnen gaan gooien.
Patricia Smagge
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 20 februari 2014