Shaft in Africa (1973)

Regie: John Guillermin | 112 minuten | actie, drama, avontuur, misdaad | Acteurs: Richard Roundtree, Frank Finlay, Vonetta McGee, Neda Arneric, Debebe Eshetu, Spiros Focás, Jacques Herlin, Jho Jhenkins, Willie Jonah, Adolfo Lastretti, Marne Maitland, Frank McRae, Zenebech Tadesse, AV Falana, James E. Myers, Nadim Sawalha, Thomas Baptiste, Jon Chevron, Glynn Edwards, Cy Grant, Jacques Marin, Nick Zaran, Aldo Sambrell

‘Hotter dan Bond, cooler than Bullit’. Met die catchfrase werden de pockets van schrijver Ernest Tidyman over de Afro-Amerikaanse actieheld John Shaft gepresenteerd. En het moet gezegd: John Shaft is inderdaad the king of cool. Hij is doortastend, ijzersterk, koelbloedig en bovendien een echte ladiesman. Dat het niet lang duurde voordat zijn avonturen op het witte doek verschenen, zal niemand verbazen. John Shaft schreeuwde namelijk om een groter publiek, zeker in het Amerika van rond 1970, waarin de emancipatiebeweging van de zwarte bevolking op volle toeren draaide. Eerst was er ‘Shaft’ (1971), een film die wordt gezien als een pionier in de Afro-Amerikaanse cinema en de wereld liet kennismaken met een nieuw genre: ‘blaxploitation’. De prent werd een enorm succes en de bijbehorende sfeervolle soundtrack leverde Isaac Hayes niet alleen een grote hit maar ook een Oscar op. ‘Shaft’ was zo’n succes dat een vervolg niet kon uitblijven. En dus maakte regisseur Gordon Parks in 1972 ‘Shaft’s Big Score’. Een jaar later werd de trilogie voltooid met ‘Shaft in Africa’ (1973), al brandde Parks daar zijn handen niet meer aan en werd de regie overgelaten aan John Guillermin.

In ‘Shaft in Africa’ gaat onze favoriete bad ass motherfucker John Shaft (Richard Roundtree) terug naar zijn roots: Afrika. Maar aanvankelijk heeft hij daar helemaal geen zin in. Zeker niet gezien de manier waarop zijn opdrachtgever, de Ethiopische Emir Ramila (Cy Grant), hem benadert. Hij ontvoert hem en onderwerpt onze held aan allerlei testen om te zien of hij het leven in Afrika wel aan kan. Wat is het geval? Er is een bende actief die Afrikanen illegaal naar Europa haalt om hen goedkope arbeid te laten verrichten. Slavenhandel dus. Een van de slachtoffers is de zoon van de Emir, die de misstanden aan de grote klok wilde hangen maar dit met de dood moest bekopen. En dus is het aan John Shaft om deze dubieuze praktijken te stoppen. Door de knappe dochter van de Emir, Aleme (Vonetta McGee) wordt hij ingewijd in de taal en cultuur van Ethiopië, zodat hij als een echte Afrikaan naar het moedercontinent kan reizen. Door een lek in de entourage van de Emir heeft de vijand echter al gauw door dat Shaft bij deze operatie betrokken is. Op alle mogelijke manieren proberen ze hem af te stoppen. Maar Shaft laat zich niet kisten. Hij vindt tussendoor zelfs nog tijd om van het vrouwelijk schoon te genieten.

De opzet van ‘Shaft in Africa’ is best interessant te noemen: haal de met de achterbuurten van New York vergroeide privédetective weg uit zijn vertrouwde omgeving, drop hem in Afrika met alleen een houten stok als wapen (wel een hypermoderne uitvoering overigens) en kijk wat er dan gebeurt. Voor deze derde film uit de Shaft-trilogie werden kosten nog moeite gespaard. Het merendeel van de film werd op locatie (in Ethiopië en Frankrijk) opgenomen en vooral de beelden van het Afrikaanse landschap mogen er zijn en geven de film een meerwaarde ten opzichte van zijn twee voorgangers, die zich beperken tot de getto’s van New York. Waar ‘Shaft in Africa’ duidelijk tekortschiet is in het script. Waar de eerste twee films nog geschreven werden door Ernest Tidyman, is het script dit keer van de hand van producent Stirling Sillyphant en dat lijkt een onverstandige zet. Want van enige karakterontwikkeling of diepgang is in deze derde ‘Shaft’ nergens sprake. Wie al die figuren zijn, waar ze vandaan komen, het doet blijkbaar niet ter zake. Het enige dat telt is dat Shaft er met zijn houten stok er lustig op los kan slaan en tussendoor het vrouwelijk schoon het hof kan maken. In die opzet is Sillyphant geslaagd, maar of dat een boeiende film oplevert…? De vraag stellen is hem beantwoorden.

Behalve een andere regisseur, scenarioschrijver en locatie, is er voor deze derde film ook gekozen voor een andere componist voor de soundtrack. Geen Isaac Hayes maar Johnny Pate werd ingehuurd voor de score. Een hele verbetering ten opzichte van de tweede film, toen regisseur Gordon Parks zelf maar wat riedeltjes bij de beelden componeerde. Pate is een man die weet wat hij doet. Een jaar eerder maakte hij met de legendarische Curtis Mayfield een van de beste soundtracks aller tijden; die voor ‘Superfly’ (1972). The Four Tops brengen het themanummer ‘Are You Man Enough’, een nogal braaf liedje voor een actiefilm met John Shaft in de hoofdrol. Maar goed, het is ze vergeven. Richard Roundtree zet wederom een solide performance neer, terwijl hij daar niet eens zoveel voor hoeft te doen. Hij is vooral erg cool. Verder is het acteerwerk niet om over naar huis te schrijven, al is dat niet per se de schuld van de acteurs. Door het krakkemikkige script heeft bijvoorbeeld een doorgaans solide karakteracteur als Frank Finlay geen enkele mogelijkheid zich te onderscheiden. De actrices komen er al helemaal bekaaid van af, met rollen die in de film zijn geschreven om puur als lustobject voor de onverzadigbare John Shaft te dienen.

‘Shaft in Africa’ is in feite een overbodige – en met zijn 112 minuten bovendien een veel te lange – aanvulling op de reeks rond de immer koelbloedige zwarte privédetective. Hoewel camerawerk, cinematografie en soundtrack de film nog wat kleur geven, haalt het erbarmelijke script de hele boel weer onderuit. Een logisch gevolg daarvan is dat op Roundtree na geen enkele acteur zich kan onderscheiden. Om het gebrek aan inhoud en diepgang te compenseren heeft regisseur John Guillermin zijn film volgestopt met dynamische actiescènes en een stortvloed aan seksuele uitspattingen, maar het kan niet verbloemen dat een derde ‘Shaft’ er simpelweg één teveel is.

Patricia Smagge

Waardering: 2

Bioscooprelease: 28 maart 1974